چرایی حذف یارانه نقدی

مبلغ 45 هزار 500  تومان برای همگان رقمی کاملأ آشناست و میلیون‌ها نفر از جمعیت کشور اواخر هر ماه درمورد آن و زمان واریز به حسابشان صحبت می کنند، بله درست حدس زدید مقصود یارانه نقدی است. پرداخت یارانه از سوی برخی از دولت‌ها به مردم یدطولایی در تاریخ دارد و انواع آن مختلف است، برخی به صورت نقدی و عده‌ای هم آن را با اعمال تخفیف برای کالاهای اساسی به مردم یا صنایع خود آن ارائه می دهند که کشور ما در ادوار مختلف تقریبأ از تمامی شیوه‌های پرداخت یارانه به هموطنان یا نهادهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ... استفاده نموده است. 

یارانه در واقع به یکی از اشکال کمک اعتباری یا کالایی برای یک حوزه یا بخش های اقتصادی و یا مردم به منظور ارائه خدمت و رفاه عمومی اطلاق می شود و کارشناسان بین المللی آن را حاصل از مازاد بهره‌وری اقتصادی می دانند که به صورت مستقیم و یا واسطه‌ای برای حوزه اقتصادی و اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. اگرچه تاریخ آغاز یارانه به شکل امروزی به دوران جنگ جهانی دوم باز می‌گردد اما ریشه آن در ایران را می توان در دوران حکومت صفویان و ارائه برخی از تخفیف‌های مالیاتی جستجو کرد تا آنجایی که پرداخت یارانه از صورت مستقیم به مردم و اقتصاد درسال 1389 با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها به پرداخت نقدی تغییر شکل داد. 

بحث امروز ما در خصوص یارانه های نقدی و تأثیر آن بر اقتصاد است و مروری خواهیم داشت بر مسئله قطع یا ادامه پرداخت آن با ما همراه باشید.

خوب و بد پرداخت یارانه نقدی

حدود 7 سال است که یارانه های دولتی شکل و شمایل تازه ای به خود گرفته و اقتصاد کپنی جای خود را به پرداخت نقدی داده است. طرحی که با هدف آزاد سازی تدریجی قیمت حامل های انرژی همانند بنزین، گاز، برق و آب به منظور مدیریت مصرف آن‌ها از سوی خانوارهای ایرانی و جلوگیری از هدر رفت نعمت‌های خدادادی و قاچاق آنها توسط افراد سودجو، توزیع مناسب ثروت ملی بین اقشار مختلف مردم کلید خورد اما امروز با اما و اگرهای فراوانی روبرو شده و بسیاری معتقدند که مبلغ 45 هزار تومان اگر دردی از مردم دوا نمی‌کند اما با مبالغی حدود  80 میلیارد دلاری (معادل یک دهم کل یارانه های پرداختی در دنیا) که به پرداخت یارانه نقدی در طول یکسال اختصاص می‌یابد می‌توان بخش‌های مهم اقتصادی را فعال ساخت و با ایجاد اشتغال وضعیت رفاه عمومی را نسبت به زمان دریافت یارانه نقدی افزایش داد. 
کسری بودجه دولت در زمینه یارانه نقدی تاجایی پیش رفت که در شهریور ماه سال گذشته بر اساس ابلاغ رسمی وزارت تعاون مکلف شد تا خانوارهایی که مشمول طرح دریافت آن نمی‌شوند را شناسایی و به تدریج از لیست یارانه بگیران حذف نماید که حدود نیم میلیون خانوار نسبت به قطع یارانه خود در سامانه در نظر گرفته شده ثبت اعتراض نمودند. 
افزایش پلکانی قیمت حامل‌های انرژی آنطور که برنامه ریزی شده بود به وقوع نپیوست و این امر موجب مشکلات گسترده ای در بخش تولیدی اقتصادی و ایجاد رکود شد و تأثیرات مثبت افزایش قیمت این حامل ها با تورم فزاینده خنثی گشت.

یارانه نقدی و افول اقتصاد مقاومتی

پرداخت یارانه‌ها و هدفمندسازی آن اگر در مسیر درست خود قرار بگیرد قطعأ مفید خواهد بود و می توان از ظرفیت‌های موجود این طرح برای افزایش توان تولیدی اقتصاد، افزایش اشتغال و بهره‌وری مناسب مصارف انرژی استفاه نمود که این امر در نهایت موجب رفاه اجتماعی می‌گردد، البته به شرط آنکه شیوه پرداخت یارانه نقدی تغییر کند و فقط برای محرومان و خانواده‌های تحت پوشش نهادهای حمایتی در نظر گرفته شود. اما شرایط کنونی به نحوی شده که هزینه‌های پرداخت یارانه نقدی، از منفعت آن برای اقشار مختلف مردم بیشتر است که ادامه این روش می تواند موجب افول اقتصاد مقاومتی شود. 

قیمت بالای حامل های انرژی و فرآورده های اولیه مورد نیاز بخش تولید ازانگیزه سرمایه گذاران می کاهند و آنها را به سمت واردات سوق می‌دهد. کسری بودجه برای تأمین منابع مالی پرداخت یارانه نقدی وضعیت تورمی و اعتباری کشور را با مشکل روبرو می سازد و اگر دولت بخواهد فاز دوم این طرح را به اجرا در بیاورد باید قیمت حامل‌های انرژی و برخی از خدمات را افزایش دهد که این مسئله منطقی نخواهد بود. هر میزان به هزینه‌های بخش صنعت افزوده شود از آن طرف رسیدن به اقتصاد مقاومتی و اهداف با مشکل روبه رو می‌شود.

هزینه‌های قطع یارانه

اگرچه پرداخت یارانه نقدی می‌تواند آسیب‌های مختلفی را برای اقتصاد و تولید به همراه داشته باشد اما اگر هم این روند به یکباره قطع شود دهک‌های کم درآمد که اکثرأ تحت پوشش سازمان‌های حمایتی قرار دارند در پرداخت هزینه‌های مصرفی زندگی خود با مشکلات گسترده‌ای مواجه خواهد شد و این امر نارضایتی اجتماعی فراوانی را به همراه دارد. 
به عقیده کارشناسان، پرداخت یارانه به گروهی خاص، وحدت رویه‌ی حاکم بین مردم را از بین می برد و در نهایت در زمینه یارانه نقدی باید به نحوی عمل کرد که تبعات آن دامن‌گیر حوزه اقتصادی و سیاسی نشود. از طرفی هم باید توجه داشت که حذف یارانه نقدی و اختصاص آن به بخش سبد کالا با توجه به عدم آمار دقیق از خانوارهای کم درآمد و نیازمند نیز نه تنها موجب کاهش هزینه‌ها نمی‌شود بلکه در مواقعی آن را افزایش می‌دهد. 
بنابر آنچه گفته شد؛ بهترین وضعیت به گونه‌ای است که یارانه اصلی به تولیدکنندگان در بخش صنعت و کشاورزی که معیشت عمومی در این حوزه است اختصاص یابد تا هزینه‌های تولید پایین آید و این امر تشویقی باشد برای توجه به محصولات ملی و جذب سرمایه‌گذاری برای اشتغال بیشتر. بی‌تردید تحقق این مسئله علی‌رقم قرار گرفتن در مسیر اقتصاد مقاومتی می‌تواند موجب افزایش رفاه عمومی هم شود در نتیجه اصلاح شیوه پرداخت یارانه‌های نقدی باید مورد توجه جدیِ مسئولین قرار بگیرد.