چند هفته پس از انجام توافق آشتی میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در شهر «العلا» عربستان سعودی که با هدف پایان دادن به محاصره قطر توسط چهار کشور عربستان، مصر، امارات و بحرین انجام شد ادامه تنش ها میان منامه و دوحه علامت سوال هایی برای تحلیلگران به وجود آورده است.
علاوه بر عربستان و امارات و مصر، بحرین نیز در اجلاس العلا توافق کرد تا روابط دیپلماتیک و تجاری خود را با قطر به شکل کامل احیا کند و حتی حریم هوایی و مرزهای خود را به روی این کشور باز کرد، اما از آن زمان تا کنون بحرین سیگنال های ضد و نقیضی در این زمینه ارسال کرده است.
عدم اطمینان درباره ازسرگیری سفرها میان قطر و بحرین شاید بارزترین مصداق در این زمینه باشد. در این راستا منابع دوحه گزارش دادند که درباره زمان شروع پروازها به منامه صراحتی وجود ندارد ؛ در حالی که پروازهای قطر به عربستان سعودی و امارات از سرگرفته شده است.
اداره امور هواپیمایی کشوری بحرین پیش از این گفته بود که این کشور از 11 ژانویه 2020 حریم هوایی خود را به قطر باز می کند. «عبداللطیف بن راشد الزیانی» وزیر امور خارجه بحرین نیز گفت که روابط منامه با دوحه به شرایطی که قبل از 5 ژوئن 2017 وجود داشت یعنی زمانی که سفر میان کشورهای دو طرف برای شهروندان بدون ویزا انجام می شد برمی‌گردد.
اما با این وجود هفته گذشته زمانی که وزیر خارجه بحرین، قطر را به عدم اتخاذ هیچگونه ابتکار عملی برای حل اختلافات با منامه متهم کرد ، روابط دوجانبه میان دو کشور بار دیگر دچار تنش شد. این اظهارات وزیر بحرینی به دنبال بازداشت تعدادی از مسافران قطری که از طریق پل «ملک فهد» (میان عربستان و بحرین) در حال ورود به بحرین بودند مطرح شد.
مورد بعدی که پس از اجلاس شورای همکاری خلیج فارس موجب بازگشت تنش ها میان بحرین و قطر شد این بود که وزارت کار و برنامه‌ریزی عمرانی بحرین 130 ملک متعلق به فرزندان «خالد بن ناصر بن عبدالله المسند» از بستگان «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر است را مصادره کرد. روزنامه رسمی بحرین به نقل از بیانیه وزارت کار و برنامه ریزی عمرانی بحرین خبر داد که مالکیت 130 ملک متعلق به محمد، ساره و الدانه، فرزندان خالد ناصر المسند برادر «موزه المسند»، مادر امیر قطر مصادره می‌شود.
علاوه بر آن دست کم چهار اتفاق که در آن بحرین به تجاوز به خاک قطر متهم شده بود در اوج تلاش ها برای تحقق آشتی عربی قبل از نشست العلا رخ داد. در سه مورد آن ماهیگیران بحرینی به اتهام تجاوز از آب‌های خود توسط قطر دستگیر و سپس آزاد شدند. در دسامبر 2020 نیز دوحه اعلام کرد که چهار هواپیمای بحرینی به حریم هوایی قطر تجاوز کردند.
وزارت امور خارجه بحرین نیز در بیانیه اخیر خود قطر را متهم کرد که پس از نشست شورای همکاری خلیج فارس هیچ ابتکاری برای حل مشکلات برجسته میان دو کشور ارائه نداده است. این وزارتخانه همچنین دوحه را متهم کرد که به دعوت منامه برای اعزام یک هیئت رسمی به بحرین در اسرع وقت برای شروع گفتگوهای دوجانبه درباره مسائل برجسته پاسخ نداده است.
روز گذشته نیز «محمد السیسی البوعینین» رئیس کمیته امور خارجی پارلمان بحرین اعلام کرد که قطر هیچ جدیتی در اجرای تعهدات خود به بندهای توافق آشتی که در نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در شهر «العلا» عربستان سعودی انجام شد، نشان نداده است.
« کریستیان کوتس أولریخسن» عضو موسسه «بیکر» در دانشگاه «رایس» در این زمینه معتقد است اظهارات مقامات بحرینی ممکن است عمدا مبهم باشد، زیرا به هیچ موضوع خاصی اشاره نمی کند. این نشان می دهد که مقامات بحرین موافق پایان دادن به اختلاف با قطر نیستند و در این مرحله تنها مجبور شدند که از عربستان سعودی تبعیت کنند.
وی افزود، در گذشته اختلافات مرزی میان بحرین قطر وجود داشته است، از جمله مسئله جزایر «حوار» که در سال 2001 حل شد، اما بحرین پس از محاصره قطر در سال 2017 مجدداً این اختلافات را احیا کرد.
همچنین شکاف های ایدئولوژیک میان دوحه و منامه زمانی آشکارتر شد که وزیر خارجه بحرین در نشستی با «گابی اشکنازی» وزیر خارجه رژیم صهیونیستی در یک کنفرانس مجازی که به میزبانی موسسه مطالعات امنیت داخلی اسرائیل هفته گذشته برگزار شد نگرانی خود را درباره برنامه هسته‌ای ایران، موشک های بالستیک و فعالیت‌های این کشور در سراسر خاورمیانه ابراز کرد.
این امر به شدت در تضاد با موضع قطر که توسط «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر امور خارجه این کشور اعلام شد، است ؛ چرا که وی اخیرا گفته بود که کشورهای حوزه خلیج فارس باید گفتگو با جمهوری اسلامی ایران را آغاز کنند و قطر نیز آماده میانجیگری در این زمینه است.
«جاستین گینگلر» دانشیار پژوهشی در موسسه تحقیقات و نظرسنجی اجتماعی و اقتصادی در دانشگاه قطر نیز اظهار داشت، با توجه به مقاومت فعلی بحرین در برابر احیای روابط با قطر پس از نشست العلا من فکر می کنم این امر به افزایش نفوذ امارات متحده عربی بر تصمیمات بحرین هم زمان با کاهش نفوذ عربستان سعودی در این زمینه مربوط می شود.
وی افزود، بحرین دومین کشور حوزه خلیج فارس و چهارمین کشور جهان عرب بود که توافق عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی امضا کرد؛ اما قطر مواضع کاملا متفاوتی نسبت به همسایگان خود درباره صهیونیست ها دارد زیرا بارها تعهد خود را به آرمان فلسطین اعلام کرده است.
درگیری میان بحرین و قطر ریشه تاریخی دارد. در سال 2011 بحرین شبکه قطری الجزیره را به انتشار اخباری جهت تحریک منامه متهم کرد که منجر به بحران دیپلماتیک میان قطر و بحرین در آگوست همان سال شد.
ماه گذشته نیز بحرین مجدداً هجمه‌های تندی علیه شبکه الجزیره به دلیل مطالبی که این شبکه درباره شکنجه یک روحانی شیعه در سلول انفرادی زندان بحرین منتشر کرده بود مطرح کرد.
بحرین میدان جنگ عربستان و امارات شده است؟
بحرین به عنوان یک کشور کوچک تولید کننده نفت مدت هاست که برای تامین نیازهای انرژی خود به همسایگانش به ویژه عربستان سعودی تکیه کرده است. هفته گذشته «توبی ایلز» تحلیلگر امور بحرین در موسسه اعتبارسنجی «فیچ» در این زمینه اظهار داشت که بحرین با وجود تلاش برای انجام اصلاحات همچنان به حمایت مالی همسایگان خود در حوزه خلیج فارس نیاز دارد.
وی خاطرنشان کرد، بر همین اساس نیاز مالی بحرین ممکن است موجب شود تا به سمت امارات متمایل شده و به شکل تدریجی از وابستگی به عربستان سعودی بکاهد؛ چرا که از سال 2011 امارات متحده عربی سرمایه گذاری های زیادی در بحرین انجام داده ، این در حالی است که عربستان سعودی منبع مالی بزرگی برای ارائه به بحرین ندارد.
توبی ایلز ادامه داد، همچنین پوشیده نیست که امارات متحده عربی تمایلی به آشتی با قطر نداشت و با اکراه در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس به این منظور حاضر شد و من فکر می کنم که لجبازی مداوم بحرین در روند آشتی عربی پیامی برای دوحه و ریاض است. همچنین شاید بتوانیم بگوییم که بحرین به یک میدان جنگ جدید در رقابت میان عربستان و امارات تبدیل شده است.
