اندیشکده "موسسه بین‌الملل مطالعات استراتژیک کتابی تحت عنوان "شرکای سابق و آتی: ایالات متحده، روسیه و عدم اشاعه هسته‌ای" منتشر کرد.
فعالان این اندیشکده با استفاده از اسنادی که به تازگی از حالت محرمانه خارج شده است، به تشریح بحرانی نه چندان شناخته‌شده پرداختند که در پشت پرده درگیری میان آفریقای جنوبی و آنگولا در ۱۹۷۷ فاش شد؛ آنگولایی که با شورشیان تحت حمایت شوروی سه سال پیش از آن دولت دست‌نشانده پرتغال را ساقط کرد. در این گزارش آمده است: در دسترس بودن جنبه‌های جدیدی از این داستان از طرف مقامات سابق برنامه هسته‌ای آفریقای جنوبی و همچنین اسناد و مکاتبات محرمانه از سوی منابع دولتی ایالات متحده، جزئیات مهم دیگری را به معرض نمایش گذاشته است.
طبق این اطلاعات، آفریقای جنوبی در اواخر دهه ۵۰ میلادی یک برنامه انرژی هسته‌ای غیر نظامی را دنبال کرد. این کشور مملو از منابع اورانیوم است و طبق برنامه "اتم برای صلح" که آمریکا پیشگام آن بود، آماده دستیابی به فناوری رآکتور و سوخت هسته‌ای شد.
در ۱۹۶۰ وزارت خارجه آفریقای جنوبی برای دریافت مواد هسته‌ای ویژه از آمریکا اعلام آمادگی کرد که این طبق توافق دوجانبه میان پرتوریا و واشنگتن بود. آفریقای جنوبی در ۱۹۶۵ دو رآکتور هسته‌ای تحقیقاتی از آمریکا سفارش داد و در ۱۹۶۷ رهبری این کشور استفاده از انفجارهای هسته‌ای صلح‌آمیز را برای کار در معدن و سایر پروژه‌های غیر نظامی دنبال کرد. ظرف دو سال، تحقیقاتی درباره امکان اجرایی شدن ایده هیات انرژی هسته‌ای این کشور انجام شد و در ۱۹۷۱ برنامه انفجارهای هسته‌ای صلح‌آمیز اجرایی شد.
براساس یافته‌ها، دولت آمریکا تامین سوخت هسته‌ای یکی از رآکتورها را در ۱۹۷۶ متوقف کرد اما دانشمندان هسته‌ای آفریقای جنوبی توانستند راهی برای غنی‌سازی اورانیوم با درصد بالا که مناسب تسلیحات هسته‌ای باشد، بیابند؛ این تغییری از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز به سطح نظامی بود.
در این گزارش آمده است: در میان منابع، درباره تاریخ دقیق نظامی شدن برنامه هسته‌ای آفریقای جنوبی اختلاف‌نظر وجود دارد اما این باید به قبل از ۱۹۷۶ بازگردد. منابعی هم برای شناسایی و امن‌سازی یک سایت آزمایش هسته‌ای در مکانی دورافتاده در صحرای کالاهاری اختصاص یافت. انگیزه‌های پشت پرده تصمیم آفریقای جنوبی برای دنبال کردن یک برنامه نظامی از سیاست داخلی آپارتاید این کشور و ناآرامی سیاسی اطراف این منطقه در آن زمان ناشی می‌شد.
این گزارش می‌افزاید: در واقع، در این دوره منتهی به آزمایش هسته‌ای برنامه‌ریزی شده در کالاهاری، آفریقای جنوبی با درگیری‌هایی در مستعمره‌های سابق پرتغال شامل آنگولا و موزامبیک مواجه بود و درگیری‌های دیگری هم در نامیبیا و رودزیا در شرف وقوع بود.
طبق نتایج این گزارش، طرح مذکور برای خنثی‌سازی این آزمایش حاصل اطلاعات دیتر فلیکس گرهاردت، جاسوس شوروی بوده که از مقام‌های عالی‌رتبه داخل نیروی دریایی آفریقای جنوبی محسوب می‌شده است. نهایتا در اوایل ژوئیه ۱۹۷۷ یک ماهواره جاسوسی شوروی بر فراز سایت مذکور در کالاهاری شلیک شد و پس از مشاهده فعالیت‌های مشکوک، ماهواره دوم به فاصله چند روز به فضا رفت.
در هشتم اوت پیامی از جانب لئونید برژنف، رهبر شوروی برای جیمی کارتر، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا فرستاده شد. در این پیام آمده است: همکاری میان شوروی و ایالات متحده در راستای تقویت معاهده منع اشاعه هسته‌ای در حال رشد است. حال شرایطی ایجاد شده است که به شدت لازم است تا به سمت اهداف پیشگیری از ظهور کشورهای هسته‌ای جدید و عدم اشاعه خطر هسته‌ای حرکت کنیم.
دو روز بعد، معاون وزیر خارجه وقت آمریکا تاکید کرد کشورش با جدیت مساله وجود پایگاه آزمایش هسته‌ای در کالاهاری را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این پیام آمده است: "اگر شوروی هرگونه جزئیات احتمالی درباره این سایت آزمایش هسته‌ای را در اختیار ما قرار دهد، بسیار کمک‌کننده خواهد بود." در پی تحقیقات آمریکا، سفیر واشنگتن در آفریقای جنوبی به وزیر خارجه این کشور هشدار داد هرگونه فعالیت هسته‌ای نظامی تبعاتی را برای روابط دو کشور به دنبال خواهد داشت و تهدیدی جدی برای صلح محسوب می‌شود.
متعاقبا در ۲۶ اوت پیامی از جانب وزارت امور خارجه آفریقای جنوبی به سفارتخانه های آمریکا، فرانسه و انگلیس فرستاده شد مبنی بر اینکه "آفریقای جنوبی تسلیحات انفجاری هسته‌ای ندارد و تمایلی هم به دستیابی به آن با هر هدفی، چه صلح‌آمیز و چه غیر از آن، ندارد. تاسیسات کالاهاری هم سایت آزمایش هسته‌ای نیست و هیچگونه آزمایش هسته‌ای، به هیچ شکلی، در آفریقای جنوبی انجام نخواهد شد.
این گزارش تاکید کرد: با وجودی که این نوع همکاری مولد میان ایالات متحده و شوروی در زمینه عدم گسترش سلاح هسته‌ای، به هیچ وجه بی‌سابقه نبوده است، اما هوشیاری رهبران آمریکا و شوروی را در درک اینکه چگونه می‌توانند با یکدیگر در راستای منافع مشترک، آن هم با وجود شرایط چالش‌برانگیز در روابط دوجانبه همکاری کنند، نشان می‌دهد.
