ناصر رمضانی:بافت‌های فرسوده یکی از دغدغه‌های اصلی مدیران شهری در بسیاری از نقاط کشور محسوب می‌شود، معضلی که در شهرستان‌های غرب استان تهران و مناطقی همچون شهریار نیز از مشکلات بسیاری جدی به حساب می آید که با وجود اظهارات مسئولان استانی و شهرستانی بر ضرورت احیا و بهسازی آن، در طول سالیان اخیر و در مقام عمل شاهد اقدام جدی و خاصی در این عرصه نبوده‌ایم.
مشخص نیست اقبال، چه زمانی به بافت‌های فرسوده لبخند خواهد زد و بخت این معضل شهری بازخواهد شد، موضوعی که سال‌ها است در مقام سخنوری بسیار به آن پرداخته می‌شود اما گویی در عرصه عمل با موانع و پیچیدگی‌های متعددی مواجه است.
شهر شهریار در مرکزیت غرب استان تهران نیز از مناطقی به شمار می‌رود که با این نارسایی(بافت‌های فرسوده) دست و پنجه نرم می‌کند، محدوده‌هایی همچون امیریه از مناطقی محسوب می‌شود که کم‌و بیش با این مشکل مواجه است.
در این گزارش تلاش می‌شود در گفت‌وگو با برخی مسئولان شهری شهریار ابعاد، فرازها و فرودهای این موضوع چالش‌برانگیز موردنقد و واکاوی قرار گیرد.
بافت‌های فرسوده؛ از سستی بنا تا کوچه‌های تنگ و تاریک
علیرضا صفر زاده، عضو شورای اسلامی شهر شهریار در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در تعریف بافت‌های فرسوده اظهار داشت:برخی گمان می‌کنند منظور از بافت‌های فرسوده، استحکام بنا است، اما این موضوع دامنه وسیعی از پارامترهای شهری را دربرمی گیرد که در صورت فقدان استاندارد لازم، عنوان بافت فرسوده بر آن اطلاق می‌شود.
وی افزود:به‌عنوان نمونه کوچه‌های تنگ و باریک که تردد و دسترسی آسان در آن با دشواری‌هایی مواجه است نیز مشمول بافت فرسوده می‌شود.
عضو شورای اسلامی شهر شهریار عنوان کرد:قریب به ۷۰ درصد از بافت فرسوده موجود در شهریار، در منطقه امیریه متمرکزشده و مابقی آن در محدوده‌هایی همچون کرشته، دینار آباد و...قابل‌مشاهده است.
وی افزود:بر مبنای ماده ۱۷۱ برنامه پنجم توسعه، شهرداری‌ها موظف هستند احیای بافت فرسوده را از طریق تخفیف در عوارض، اختصاص وام و بسته‌های تشویقی عملیاتی کنند.
صفر زاده گفت: آنچه اقدامات عملیاتی در مناطقی همچون امیریه را با موانعی جدی مواجه ساخته به قولنامه‌ای بودن املاک و اراضی این خطه بازمی‌گردد.
عضو شورای اسلامی شهر شهریار عنوان کرد:بر اساس قانون، وام و تسهیلات به املاک سنددار تعلق می‌گیرد و در چنین چارچوبی، منطقه امیریه علیرغم مواجه بودن با معضل بافت‌های فرسوده، امکان دریافت تسهیلات و وام موردنیاز برای احیا را ندارد.
عضو شورای اسلامی شهر شهریار با اشاره به‌ضرورت احیا و بهسازی بافت فرسوده در منطقه امیریه عنوان کرد:پس از بررسی‌ها و مطالعات کارشناسی بسیار، درنهایت به این جمع‌بندی رسیدیم تا با اجرای طرح‌های محرک، بستر و زمینه احیا در این منطقه را فراهم کنیم.
وی افزود:بر مبنای طرح تعریف و تصویب‌شده که مورد تأیید استانداری نیز قرارگرفته، در صورت اجرای پروژه‌های اجتماعی، ورزشی، تفریحی، عمرانی، انگیزه لازم برای احیا بافت‌های فرسوده از سوی مالکان ایجاد می‌شود که از آن تحت عنوان پروژه‌های محرک یاد می گردد.
صفر زاده گفت:با عنایت به نیازسنجی انجام‌شده، ۴۰ تا ۵۰ میلیارد تومان اعتبار برای احیای بافت‌های فرسوده در منطقه امیریه پیش‌بینی می‌شود.
وی افزود:در حال حاضر به‌عنوان گام نخست، پروژه فرهنگسرای امیریه با اعتبار یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومانی در دستور کار قرارگرفته که می‌تواند نقطه آغاز و شروع خوبی برای حصول نتایج هر چه بیشتر در این ارتباط محسوب شود.
احیای بافت‌های فرسوده مستلزم همگرایی است
عضو شورای اسلامی شهر شهریار عنوان کرد:برای دستیابی به دستاوردهای هر چه بیشتر باید با همگرایی و هم‌افزایی جدی میان تمامی دستگاه‌های مسئول اعم از عمرانی، فرهنگی، ورزشی، بهداشتی، درمانی، خدماتی و...نسبت به اجرای پروژه‌های محرک اقدام کرد.
وی افزود:به نظر می‌رسد هر آنچه امکانات و زیرساخت‌ها با تقویت و ارتقای بیشتری همراه شود، حصول موفقیت در تحقق اهداف موردنظر تسهیل خواهد شد.
مقدمات احیای بافت‌های فرسوده فراهم نیست
علیرضا رضایت عضو شورای اسلامی شهر شهریار در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در خصوص موضوع بافت‌های فرسوده در این شهر اظهار داشت:احیای بافت‌های فرسوده، ضرورتی است که متأسفانه مقدمات آن فراهم نیست.
وی افزود:طبق قانون پنجم توسعه، شهرداری‌ها موظف هستند تا هرسال نسبت به احیای ۱۰درصد از بافت‌های فرسوده حوزه استحفاظی خود اقدام کنند.
عضو شورای اسلامی شهر شهریار در خصوص چگونگی اعتبارات موردنیاز این طرح عنوان کرد:بر مبنای ضوابط مصوب و تعریف‌شده، وزارت مسکن و شهرسازی از نمونه نهادهایی به شمار می‌رود که موظف به تأمین بودجه مرتبط با این عرصه است، اما به نظر می‌رسد میزان بودجه‌ای که برای این امر تعیین یا تخصیص داده می‌شود، متناسب با نیاز موجود و گستردگیِ وسعت بافت‌های فرسوده در کشور نیست.
رضایت گفت:در منطقه شهریار نیز مدیریت شهری بودجه و اعتباراتی را برای احیای بافت‌های فرسوده مدنظر قرار داده تا در صورت ورود شهرداری به این حوزه، بتواند از محل بودجه تعیین‌شده، اقدامات لازم را اجرایی و عملیاتی کند.
عضو شورای اسلامی شهر شهریار عنوان کرد:در برخی از مناطق شهریار همچون محدوده‌هایی از بخش مرکزی و امیریه چنین الگو و رویه‌ای در دستور کار قرارگرفته است.
وی افزود:قوانین و ضوابط تعریف‌شده، مؤید این امر است که باید شهرداری، سازمان و شرکت‌هایی را تعریف کند و این مجموعه‌ها با خرید اراضی که در دل آن‌ها بافت فرسوده وجود دارد، نسبت به احیا اقدامات لازم را عملیاتی کند که البته این موضوع باید به شیوه‌ای اجرایی شود که توجیه اقتصادی لازم نیز برای آن وجود داشته باشد.
رضایت گفت:متأسفانه باوجود سازمانی همچون نوسازی، محدودیت‌های اعتباراتی بسیار جدی است و طبیعتاً در شرایطی که چنین مجموعه‌ای فاقد بودجه لازم است، امکان خرید اراضی و تبدیل به احسن کردن بافت‌های فرسوده میسر نخواهد شد.
احیای بافت‌های فرسوده نیازمند رایزنی و تعامل هر چه بیشتر است
بهزاد درخشان رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه شورای اسلامی شهر شهریار در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در خصوص معضل بافت‌های فرسوده در این منطقه عنوان کرد:بافت فرسوده به یک موضوع کلیشه‌ای برای تمامی شهرداری‌ها تبدیل شده که در اجرا عمدتاً با مشکلات و موانع بسیاری روبرو است.
وی افزود:به‌عنوان نمونه در سال ۹۳ و از مجموع پنج هزار میلیارد تومانی که برای بافت‌های فرسوده کشور مدنظر قرارگرفته شد، تنها ۲۰ درصد از این میزان اختصاص پیدا کرد.
درخشان گفت:هدف نهایی از احیای بافت‌های فرسوده، لحاظ شدن استانداردهای شهری، فنی و عمرانی در املاک و ابنیه و معابر احداث‌شده است و لازمه تحقق این امر همسویی، یکپارچگی و اقدام عملیاتی همه‌جانبه میان تمامی ظرفیت‌های شهری است و به نظر بنده نمی‌توان صرفاً با تکیه‌بر یک‌نهاد و یا سازمان خاص به توفیق چندانی در این عرصه دست‌یافت.
عضو شورای اسلامی شهر شهریار عنوان کرد:در منطقه‌ای همچون شهریار، شهرداری آن‌چنان با مسائل، دغدغه‌ها و مشکلات شهری متعددی مواجه است که مجالی برای پرداختن به موضوع احیای بافت‌های فرسوده را ندارد.
وی افزود:البته به نظر بنده علیرغم تمامی پیچیدگی‌ها و دشواری‌های موجود، می‌توان با برگزاری جلسات مستمر و رایزنی‌های مکرر با مجموعه‌هایی همچون بانک مسکن که ارائه تسهیلات می‌کنند امکان رسیدن به موفقیت‌های هر چه بیشتر را تسهیل کرد.
درخشان گفت: پیش‌ازاین تدابیری در حوزه مدیریت شهری اتخاذ شد که می‌تواند در بهبود بافت‌های فرسوده در مناطقی همچون امیریه مؤثر واقع شود، اما در حال حاضر و با شرایط موجود، تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیاری وجود دارد.
بافت‌های فرسوده منشأ بسیاری از نارسایی‌های اجتماعی است
بافت‌های فرسوده صرفاً به فقدان استاندارهای شهری و عمرانی معطوف نمی‌شود، بلکه این کاستی و معضل می‌تواند مسبب نارسایی‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی متعددی نیز شود.
کیومرث شرافتی جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسائل اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در خصوص عوارض و تبعات اجتماعی بافت‌های فرسوده در زندگی شهری گفت:به نظر می‌رسد بافت‌های فرسوده در برخی نواحی، علت و در برخی عرصه‌ها نیز معلولِ برخی کاستی‌ها و نارسایی‌های اجتماعی است.
وی افزود:آنچه مبرهن است، زندگی عادی، استاندارد و مطلوب در اراضی و مناطقی که املاک و ابنیه آن با واژه بافت‌های فرسوده گره‌خورده با موانع و دشواری‌هایی مواجه است.
کارشناس و آسیب‌شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد:سکونت‌گاه‌هایی که ازلحاظ ابنیه فاقد استحکام بنای لازم است و یا معماری معابر آن با نارسایی و دشواری در امکان دسترسی روبرو بوده، طبیعتاً استانداردهای لازم و اصولی برای یک زندگی عادی در آن با کاستی‌هایی روبرو است که در چنین عرصه‌ای کیفیت زندگی با نارسایی‌هایی مواجه می‌شود.
شرافتی گفت:ضعف‌های زیرساختی و امکاناتی یکی دیگر از معضلاتی است که اگر نگوییم در تمامی بافت‌های فرسوده، اما در اکثریت قریب به‌اتفاق آن قابل‌مشاهده است و طبیعتاً با چنین اوصافی، برخورداری از امکانات و الزامات لازم زندگی شهری با چالش‌هایی مواجه خواهد شد.
لزوم توجه دستگاه‌های فرادستی برای تأمین اعتبارِ طرح‌های احیا
به نظر می‌رسد در طول سالیان گذشته به موضوع احیای بافت‌های فرسوده، در مناطق متعددی از غرب استان تهران همچون ملارد، شهریار، رباط‌کریم، اسلام‌شهر، قدس و...آن‌چنان‌که باید توجه نشده است.
بدون تردید یکی از اصلی‌ترین عوامل عدم توفیق در این حوزه به محدودیت‌های اعتباراتی بازمی‌گردد، زیرا اساساً موضوع احیای چنین مناطقی، بودجه‌های سنگین و بسیاری را می‌طلبد.
احیای بافت‌های فرسوده در ابعاد متعدد و گوناگونی اعم از عمرانی، شهری، اجتماعی، امنیتی، قابل‌توجه و ضروری به نظر می‌رسد و با عنایت به ابعاد گسترده تبعات و عوارض این معضل، امید آن می‌رود دستگاه‌ها و نهادهای فرادستی با جدیت هر چه بیشتری برای احیای چنین بافت‌هایی ورود کنند که یقیناً با تحقق اهداف موردنظر و حصول موفقیت‌های سازنده در این حوزه، از بروز بسیاری مخاطرات و آسیب‌های احتمالی پیشگیری خواهد شد.
