پروژه قطار شهری اهواز که بنا بود 4 ساله راه‌اندازی شود اکنون پس از گذشت 10 سال نه تنها تکمیل نشده بلکه در شرایطی که هزینه زیادی از بیت‌المال برایش صرف شده تقریبا در بن بست اعتبارات گیر کرده است.
در کلانشهر اهواز اگر در اتوبوس و تاکسی سوار شوید و از کنار یکی از کارگاه‌های قطارشهری اهواز بگذرید حتما نگاه حسرت آلود مردم به پروژه‌ای که قرار بود کمکی کند به حمل و نقل فرسوده و بی‌سامان این شهر آن هم در هوای بسیار گرم و گاه خاکی اهواز را می‌بینید.
هر چند قطار شهری تنها پروژه عمرانی شهر اهواز نیست که در اثر شرایط مدیریتی شهرداری این شهر چنین وضعیتی را دارد اما آرزوی مترو در کلانشهری که بخش عمده‌ای از ثروت کشور را تولید می‌کند بیشتر از بقیه وعده‌ها بر دل ساکنان شهر مانده است.
خبرگزاری تسنیم به منظور بررسی مشکلات و نیز تبیین و شفاف‌سازی روند اجرای پروژه قطار شهری اهواز با عباس هلاکویی مدیرعامل سازمان قطار شهری اهواز که پیش از این تجربه شهرداری کلانشهر اهواز و مدیریت دفتر فنی استانداری خوزستان را نیز بر عهده داشته به تفصیل به گفت‌وگو پرداخته که در دو بخش تقدیم مخاطبان می‌کند. مهم‌ترین محورها و مشروح سخنان مدیرعامل سازمان قطار شهری اهواز به این شرح است.
- اکنون قطار شهری اهواز بدون مدیرعامل است.
- مسئولان مربوطه حتی 10 درصد هم در مقایسه با رسانه‌ها نسبت به موضوع قطار شهری اهواز حساسیت ندارند.
- اگر مسئولان استان درباره مترو اهواز مصاحبه‌ای می‌کنند برای پرستیژ خودشان است.
- استاندار مهم‌ترین جلسه مربوط به قطار شهری اهواز را نیمه تمام رها کرد.
- تکمیل پروژه قطار شهری اهواز 3 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
- در 10 سال گذشته شهرداری اهواز فقط 6 میلیارد تومان برای پروژه قطار شهری اهواز اعتبار تخصیص داده که خنده‌دار است.
- اعضای شورای شهر اهواز نیز نسبت به پروژه قطار شهری بی‌اهمیت هستند.
تسنیم: وضعیت مدیریت سازمان قطار شهری و پروژه قطار شهری در اهواز به عنوان یکی از دغدغده‌ها و انتظارات جدی مردم در شهر اهواز چگونه است؟
هلاکویی: قبل از تشریح وضعیت قطار شهری درباره مدیریت این پروژه باید بگویم که از آنجا که استاندار خوزستان رئیس شورای سازمان قطار شهری اهواز است صدور حکم مدیرعامل سازمان قطار شهری توسط استاندار انجام میشود بنده بعد از بازنشستگی با هماهنگی وزارت کشور و به درخواست استاندار وقت حجازی به عنوان مدیرعامل سازمان قطار شهری اهواز منصوب شدم و در این سالها این مسئولیت را برعهده داشته‌ام.
اردیبهشت ماه امسال در مجلس قانونی تصویب شد که بازنشستگان نمی‌توانند در پست‌های دولتی یا جاهایی که بخشی از اعتباراتش دولتی است مسئولیتی داشته باشند البته سازمان‌های قطار شهری از نظر سهام صد در صد متعلق به شهرداری و نه دولت است بر همین اساس قبل از اینکه به من ابلاغی شود در تاریخ 21 تیر در نامه‌ای به استاندار خوزستان بیان کردم که از 8 مرداد ماه امسال براساس قانون دیگر نمی‌توانم این سمت را داشته باشم و اگر در این پست بمانم خلاف قانون است.
اکنون هم با وجود اینکه شهردار، استاندار و معاون عمرانی استاندار خوزستان نیز در جریان استعفای بنده از مدیرعاملی سازمان قطار شهری اهواز هستند ولی آنقدر که این پروژه برایشان بی‌اهمیت است حتی تاکنون با من تماسی نگرفتند که بپرسند «حالا که تو نیستی این سازمان توسط چه کسی اداره میشود و پیمانکار چه کار می‌کند» آنقدر که رسانه‌ها و مردم درباره قطار شهری اهواز حساسیت دارند؛ این مسئولان حتی 10درصد هم بر سر این موضوع حساسیت ندارند.
از 7 مرداد ماه سازمان قطار شهری بدون مدیرعامل است و مسئولان مربوطه یک نفر را به عنوان سرپرست انتخاب نکرده‌اند و یا حکم موقتی به کسی نداده‌اند و من هم‌چنان برای زمین نماندن کار به صورت تلفنی و از منزل مسائل سازمان را پیگیری می‌کنم و اگر نیازی باشد راهنمایی‌های لازم را به کارکنان سازمان می‌کنم.
تسنیم: شما معتقدید مسئولان آن گونه که باید به پروژه احداث قطارشهری اهواز اهمیت نمی‌دهند، آیا برای این سخن مصادیقی هم دارید؟
هلاکویی: چندی پیش نمایندگان شورای عالی کشور به عنوان حکم به اهواز آمدند تا مسائل مربوط به قطار شهری را بررسی کنند ولی در این بازدید شهردار اهواز در مرخصی بود و حضور نداشت از آنجا که هنوز سرپرستی برای قطار شهری اهواز انتخاب نشده بود برای آنکه نظر این نمایندگان نظر نهایی و بسیار حائز اهمیت است مجبور شدیم به گونه‌ای مهمان‌نوازی کنیم که آنها متوجه نشوند قطار شهری بی‌سرپرست و کارها در این شهر بی‌حساب و کتاب است.
اگر این بازرسان می‌دیدند وضعیت مدیریت شهری ما چگونه است ممکن بود به این نتیجه برسند که پیمانکار علی‌رغم اینکه به تعهداتش وفا نکرده درست می‌گوید و حق با اوست.
متعجبم از اینکه می‌بینم تشکیلاتی به این گونه می‌چرخد و کسی به کسی کاری ندارد در واقع یک نکته هست که قطار شهری اهواز هیچ اهمیتی برای مسئولان ندارد و اگر مسئولان مربوطه استان درباره مترو اهواز حرفی می‌زنند یا مصاحبه‌ای می‌کنند برای پرستیژ خودشان است و نه به دلیل اهمیت پروژه.
جالب است برای افتتاح یک پل نیمه کاره روگذر در این شهر همه مسئولان و نمایندگان و رسانه‌ها را بسیج می‌کنند ولی برای قطار شهری چنین عزمی را ندارند. مگر قطار شهری برای شهر اهواز نیست مگر با اموال دولت ساخته نشده است.
سال قبل برای قطار شهری 85 میلیارد تومان خرج کردیم ولی حتی یک نفر از مدیران این مسائل را بررسی نمی‌کند و برای بازدید نمی‌آید ولی برای یک روگذر که دقیقا مشخص نیست چقدر خرج کرده‌اند از یک ماه قبل اطلاع‌رسانی کرده و بیلبورد نصب می‌کنند؛ این چه حساب و کتابی است!
به طور مثال وقتی که مدیر کشوری و یا نیز استانداری از بصره عراق برای بازدید از پروژه به اهواز می‌آمدند شهردار و معاون عمرانی استاندار در پروژه حضور می‌یابند. تا حالا یک بار به من نگفته‌اند که شما می‌گویید زیر رودخانه را تونل حفر کرده‌ایم چگونه این کار را کرده‌اید و یا به دیدن پروژه بیایند.
تسنیم:در سطح ملی چه پیگیری‌هایی برای بهبود شرایط به ویژه برای تامین اعتبار و بودجه کردید؟
هلاکویی: با توجه به پیگیری‌های قبلی در 13 مرداد ماه امسال جلسه مهمی با حضور معاون نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور برای بررسی وضعیت قطار شهری اهواز برگزار شد که در جلسه مسئول توزیع اعتبارات کل کشور حضور داشت؛ البته من آن موقع استعفا داده بودم اما وقتی دیدم اگر شرکت نکنم حق استان ممکن است ضایع شود در جلسه حضور یافتم تا گزارشات لازم را ارائه دهم.
استاندار، معاون عمرانی وزیر کشور، معاون عمرانی استاندار، شهردار، مشاور و پیمانکار باید در جلسه حضور می‌یافتند؛ وقتی من به سازمان مدیریت رسیدم در تماسی با شهردار مطلع شدم چون موسوی در مرخصی است در جلسه با وجود اهمیت و ملی بودن آن حاضر نمی‌شود.
هنگامی که جلسه تشکیل شد در آنجا اعلام کردم که تکمیل پروژه قطار شهری اهواز 3 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
تسنیم:بودجه کل پروژه چه میزان بوده است؟
هلاکویی: اعتبار کل پروژه قطارشهری اهواز یک میلیارد دلار است، زمانی که پروژه شروع شد هر دلار 900 تومان بوده اگر در همان زمان اعتبارات لازم تخصیص داده می‌شد با هزار میلیارد تومان پروژه تکمیل می‌شد.
تسنیم: در جلسه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور قرار شد چه کمکی به مترو اهواز کنند؟
هلاکویی: بنده در این جلسه پیشنهاد دادم که دولت و شهرداری تمام انرژی خود را برای تکمیل فاز 1 و 2 بگذارند (یعنی از میدان فرودگاه تا فلکه ساعت که 50 درصد پروژه است و در حدود 11کیلومتر است) و باید بر روی این دو فاز متمرکز شویم. چه لزومی دارد خط کلی را به یکباره راه‌اندازی کنیم می‌توان خط یک مترو را همانند دیگر شهرها ایستگاه به ایستگاه در چندفاز راه‌اندازی کرد این کار علاوه بر اینکه زمینه استفاده مردم از مترو را فراهم می‌کند سبب کاهش ترافیک نیز می شود.
استاندار خوزستان در همان روز با نوبخت در همان ساختمان جلسه داشت بعد از گذشت دقایقی به جلسه ما وارد شد و خلاصه‌ای از جلسه به وی ارائه شد. در جلسه به استاندار گفته شد که می خواهیم آن مقداری از پروژه که فعلأ پیشرفت داشته را راه‌اندازی کنیم تا مردم از این میزان استفاده کنند.
استاندار قبول نکرد و گفت این «تنگ نظری» است و همه طرح باید اجرایی شود. استاندار گفت در جلسه‌ای که با نوبخت داشته‌ام گفتم که اگر ارزش افزوده نفت را به استان بدهند ما نیاز به پول دیگری نداریم و حتی می‌توانیم مترو را راه‌اندازی کنیم و در آخر جلسه را نیمه تمام رها کرد و برای شرکت در جلسه دیگری رفت.
با وجود اینکه در جلسه اصرار داشتم که فاز یک و دو راه اندازی شود ولی استاندار در جلسه مذکور مخالفت کرد. نهایتا از آن جلسه هم چیز خاصی عاید ما نشد و وقتی از استاندار پرسیدیم پاسخ معاون رئیس جمهور به درخواست شما درباره پرداخت ارزش افزوده نفت به استان چیست پاسخ داد نوبخت گفته که این موضوع را بررسی می‌کند.
تسنیم: به عنوان کسی که هم تخصص این موضوع را دارید و هم چند سال با آن درگیر هستید به نظر شما بهترین راهکار در شرایط فعلی چیست؟
اکنون در زمینه مترو اهواز هدف باید تکمیل ایستگاه‌هایی باشد که تاکنون تقریبا آماده شده‌اند و نباید ایستگاه‌های دیگری را شروع کرد چرا که پولی برای تکمیلشان نداریم. باید پیمانکار را مکلف کنیم که همین چند کیلومتری که تقریبأ آماده هستند را تکمیل کند و نباید اجازه دهیم ایستگاه دیگری را شروع کند. خط فرودگاه تا مصلا به 80 درصد و برخی ایستگاه‌ها مثل ایستگاه دروازه به 95 درصد پیشرفت ساختمانی رسیده است.
تسنیم:سوال مشخص مردم از مسئولان این است که بالاخره چه زمانی مترو اهواز راه می‌افتد؟
ببینید اگر 3 هزار میلیارد تومان امروز اختصاص داده شود به شرطی که دلار همان 3500 تومان بماند سه سال دیگر پروژه تمام میشود و گرنه هر زمانی که این 3 هزار میلیارد داده شود پروژه نیز تمام میشود یعنی اگر این میزان اعتبار در طول 10 سال تخصیص داده شود 10 سال دیگر تمام میشود.
تسنیم: استاندار سابق استان چرا بازدیدی از روند پروژه نداشتند تا از نزیک شرایط را ببینند؟
یک بار به استاندار قبلی آقای مقتدایی گفتم به این موضوع کار ندارم که شما استاندار هستید؛ بالاخره شما رئیس شورای سازمان قطار شهری اهواز نیز هستید 3 سال است که این سمت را بر اساس قانون برعهده دارید از شما خواهش می‌کنم حتی یک بار بیاید و از این پروژه بازدید کنید.
این پروژه که بیرون از شهر نیست که بازدید از آن وقت‌گیر و سخت باشد؛ شما با کاروان مدیران مثلا به شهرستان شادگان می‌روید و یک کانال 20-30 میلیون تومانی را افتتاح می‌کنید در حالی که از اتاقتان تا محل اجرای این پروژه یک کیلومتر هم فاصله ندارد چرا شما برای بازدید از پروژه نمیآیید.
حداقل از پروژه بازدید کنید تا وقتی من از پروژه برای شما توضیح می‌دهم شما متوجه باشید که چه می‌گویم آخر نمی‌شود مدیری که مسئول اصلی قطار شهری است هیچ چیزی از قطار شهری ندیده باشد و در مورد قطارشهری اظهار نظر کند مقتدایی در جواب من گفتند که اگر من بیایم خبرنگاران از من عکس می‌گیرند و این یعنی اینکه من هم در مشکلات قطار شهری سهیم هستم و من تازمانی که تکلیفم با پیمانکار، اعتبار و امکانات این پروژه روشن نشود به پروژه نمی‌آیم استاندار وقت در این سالها حتی یکبار به پروژه نیامد.
تسنیم:اکنون با استاندار جدید چقدر مشکلات پروژه را مطرح کرده‌اید و ایشان چقدر برای مترو وقت می‌گذارد؟
در اولین دیدار برای استاندار جدید حجم کار را تعریف کردم گفتم پروژه برای آنکه تمام شود 3 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. این اعتبار را چه کسی می خواهد بدهد، آیا شهرداری می‌تواند؟ اگر شهرداری بخواهد این مقدار اعتبار را تامین کند باید وام بگیرد.
تسنیم: به شهرداری اشاره شد؛ شهرداری اهواز به عنوان یک بخش مهم در مدیریت این پروژه زیرساختی شهر اهواز چقدر خود را درگیر مترو و تلاش برای حل مشکلاتش کرده است؟
سوال ما هم از شهرداری اهواز این است که برای پرداخت سهم‌اش در این پروژه که 50 درصد اعتبار لازم است چرا نمی‌رود وام بگیرد؟ الان 10 سال است که پروژه شروع شده اما کسی پای کار نایستاده تا وام بگیرد. بانک‌ها که به من وام نمی‌دهند چون من یک فرد هستم و حتی ساختمان قطار شهری هم مال خود قطار شهری نیست که به عنوان وثیقه بخواهیم استفاده کنیم.
شهرداری باید 50 درصد اعتبار این پروژه را می‌پرداخته ولی نپرداخته. در این 10 سال دولت 480 میلیارد تومان اعتبار داده اگر شهرداری نیز این مقدار اعتبار تخصیص می‌داد حداقل الان قطار شهری را از فرودگاه تا فلکه ساعت راه‌اندازی می‌کردیم.
این در حالی است که شهرداری در این 10 سال تا همین امروز هیچ پولی نداده و فقط در زمان کتانباف شهردار سابق 6 میلیارد تومان به این پروژه پول دادند و تا حالا شهرداری باید 500 میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل قطار شهری اهواز اختصاص می‌داد. شاید شهردار می‌گوید چرا ما پول بدهیم بگذار شهردار بعدی بیاید.
6 میلیارد تومانی که شهرداری اهواز به قطار شهری این کلانشهر داده در مقایسه با پولی که بقیه شهرداری‌ها برای تکمیل پروژه قطار شهری‌اشان هزینه کرده‌اند "خنده داره" است.
تسنیم: توقف پروژه مترو اهواز با وجود اینکه می‌دانیم چقدر برای مردم مهم است در این مقطع چه دلیلی دارد؟
از آنجا که دیگر پولی برای تکمیل قطار شهری اهواز نداریم کار متوقف شده است و این تعطیلی کار فقط به دلیل نداشتن پول است و نه به دلایل مشکل فنی به طوری که با گذشت از رودخانه کارون دیگر مشکل رودخانه را هم نداریم.
کار متوقف شده چون نه شهرداری اهواز پول می‌دهد و نه دولت. دولت از پارسال تا حالا اعتباری نداده است. دولت در سال گذشته براساس تعهداتش باید صد میلیارد تومان اعتبار می‌داد ولی 15 میلیارد تومان داده و امسال نیز باید 85 میلیارد تومان اعتبار تخصیص می‌داد ولی تاکنون هیچ پولی نداده است.
نکته مهم این است که این پول چون ملی است باید استاندار آن را مطالبه کند. بزرگترین مشکل پروژه قطار شهری اهواز بی پولی است. دولت می‌گوید تا شهرداری پول ندهد ما هم پول نمی‌دهیم.
تسنیم: نهادهای نظارتی و محاسباتی تاکنون به این پروژه با این حجم بالا که طبیعتا توقف آن هم ضرر به مردم و بیت المال است ورودی نداشته است؟
2سال پیش یعنی در سال 93 دیوان محاسبات از شهردار شکایت کرد که چرا برای تکمیل پروژه قطار شهری اهواز پولی نداده است. مسئولان شهرداری اهواز در این ماجرا بهانه‌هایی آوردند مثلأ گفتند ما برای اتمام این پروژه 85 میلیارد تومان به قطار شهری زمین داده‌ایم در حالی که این زمین‌ها مال مسکن شهرسازی است و هنوز هم شهرداری سندش را نگرفته و پولش را نیز نداده است به طوری که مسکن شهرسازی به ما نامه داده که که بیایید و پول زمین‌هایی را که گرفته‌اید بدهید. زمین تصرفی در اختیار ما است و مالکش هم دولت است.
تسنیم:از سخنان شما متوجه شدیم شهردار اهواز با وجود اطلاع از اوضاع قطارشهری اهواز اهمیت لازم را به این موضوع نمی دهد؛ اطلاع دارید وضعیت در دیگر کلانشهرها چگونه است؟
اتحادیه قطار شهری را در سطح کشور وجود دارد که در ماه یک بار جلسه برگزار می‌کند. مدیرعامل قطار شهری تهران می‌گوید هر چهارشنبه به صورت ثابت با آقای قالیباف در ساختمان قطار شهری تهران جلسه صبحانه کاری داریم همه مسئولان شهرداری و مناطق تهران برای این جلسه حضور می‌یابند و سپس شهردار در مورد مشکلات قطار شهری سوال می‌کند و در آخر از مسئولان مربوطه می‌خواهد که مطالب جلسه تا هفته بعد پیگیری و مشکل حل شده باشد.
این موضوع اهمیت مسئله قطار شهری برای شهردار تهران در شهری با آن همه کار و پروژه را نشان می‌دهد. مگر مترو اهواز با تهران چه فرقی می‌کند؛ شهردار تهران می‌گوید حتی اگر دولت هم اعتباری برای مترو نداد چون کار مردم است من آن را انجام می‌دهم یا مثلا معاون عمرانی استانداری تبریز رسما به شهردار گفته هیچ پروژه‌ای به اندازه قطار شهری برای من مهم نیست چون قطار شهری برای تبریز یک "برند" است و باید مشکلاتش را حل کنیم.
تسنیم:مشکل اصلی شما با شهرداری اهواز عدم اختصاص بودجه است؟
ما نمی‌خواهیم شهرداری پولی بدهد؛ شهرداری فقط کارهای ما را مثل شهرداری مشهد خارج از نوبت انجام دهد براساس اطلاعی که دارم در مشهد تنها مدیری که می‌تواند خارج از نوبت شهردار را ببیند مسئول قطار شهری است.
گاهی مواقع شهرداری اهواز برای حل مشکلات مترو نه تنها کمکی نمی‌کنند بلکه کاملا جلوی کار ما را می‌گیرد.
تسنیم:شورای شهر اهواز به عنوان یک پارلمان شهری که باید ناظر بر کار شهرداری باشد تاکنون چقدر به این موضوع ورود داشته است؟
در جلسه شورای شهر که از ما نیز دعوت شده بودیم گزارشی دادم، یکی از اعضا در آن جلسه گفت شما چرا ما را در پروژه مترو (برای بازدید) راه نمی‌دهید و من در جواب وی گفتم که ما حتی دانش‌آموزان و مهدکودکی‌ها را برای دیدن پروژه برده‌ایم شما چه زمانی خواسته‌اید به بازدید از پروژه بروید و ما اجازه نداده‌ایم، البته در همان جلسه یکی از اعضا گفت من بازدید کرده‌ام.
اینها همه نشان از بی‌اهمیتی اعضا نسبت به پروژه مترو است در صورتی که باید برنامه‌ریزی می‌کردند و هر روز یکی از آنها امور پروژه را بررسی می‌کرد و بعد در شورا گزارش می‌دادند و گیرهای پروژه را مطرح می‌کردند مثلأ می‌گفتند مشکل پروژه چه چیزی و یا چه کسی است و حتی اگر من مشکل پروژه بودم مرا تغییر می‌دادند.
من نزد برخی مدیران التماس می‌کردم که اگر مشکل پروژه من هستم مرا بردارید و کسی دیگر را جایگزین کنید ولی کاری نکنید که آبروی استان برود به دلیل اینکه قطار شهری‌های دیگر در کشور همه حساب کتاب دارند.
