خودکفایی و ایجاد قدرت درون‌زا با طراحی و ساخت انواع تجهیزات نظامی بومی در سال‌های اخیر به قدری سرعت یافته که حیرت بسیاری از ناظران بین المللی را به همراه داشته و باعث شده توان نظامی کشورمان هر سال بیش از سال‌های گذشته رشد کند.
همه این دستاورد‌ها موید این مطلب است که فرماندهان و مسئولان نیروهای مسلح کشورمان به خوبی به اهمیت خودکفایی و دارابودن تجهیزات گوناگون تسلیحات در همه حوزه‌ها پی برده‌اند. پدافند هوایی و تجهیزات مورد استفاده در آن یکی از این حوزه‌های مهم در نیروهای مسلح کشورمان است که ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی سال‌های اخیر در قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) با یکدیگر همکاری تنگاتنگی دارند.
پیشرفت سامانه‌های پدافند هوایی ایران اینک به مرحله بی‌نیازی نزدیک شده، ولی ظاهرا این پایان کار نیست و ایران گام‌هایی در جهت صعود کم سابقه در حوزه سامانه‌های پدافندی برداشته است. این در حالیست که ساخت سامانه باور ۳۷۳ در کم‌تر از ۱۰ سال تکمیل و اجرایی شده است؛ بنابراین حال که ایران به بالاترین سطح فناوری دفاعی در حوزه پدافند هوایی دست یافته است، از این پس در مدت زمان کوتاه‌تری قادر خواهد بود که محصولات باکیفیت‌تری را تولید کند. به معنای دیگر ایران در مرز علم پدافندی روز دنیا در حال حرکت است و هر لحظه باید منتظر اعلام یک خبر و دستاورد جدید دفاعی در این حوزه بود.
کشف، رصد، پایش، درگیری و انهدام اهداف هوایی به ویژه پهپاد‌ها و حتی نشاندن و سالم گرفتن آن‌ها از جمله قابلیت‌های نرم و سخت پدافند هوایی است که نمونه‌های متفاوتی از آن را طی سال‌های اخیر شاهد بودیم. البته حاصل این همکاری‌ها نیز امنیت بسیار بالای آسمان ایران اسلامی در قالب شبکه یکپارچه پدافندی هوایی کشور است، شبکه‌ای که با دارا بودن لایه‌های مختلف و متعدد امنیت بسیار بالایی را برای کشورمان فراهم کرده‌اند.
این پیشرفت‌ها در افزایش سطح پوشش راداری کشورمان نیز مشهود است به نحوی که پدافند هوایی کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی با پوشش بیش از ۳ هزار و ۶۰۰ نقطه، گستردگی فراگیر و کارآ بودن خود را در حفظ آسمان ایران اسلامی از پرنده‌های متخاصم و بهبود تردد هوایی و مراقبت‌های اطلاعاتی فرامنطقه‌ای نشان داده است. یکی از ابزار‌های این رصد و پایش رادار‌ها هستند که صنایع دفاعی کشورمان نمونه‌های متنوعی از آن‌ها را طراحی و تولید و همچنین کاربردی کرده‌اند.
نخستین رادار ساخت کشورمان چه نام دارد؟
کشورمان که در طول جنگ تحمیلی دچار آسیب‌های بسیاری شده بود در حوزه رادار و پدافند نیز آسیب‌های جدی بود که باید جبران می‌شد. تا اواسط دهه ۷۰ شمسی جمهوری اسلامی ایران با وارد کردن قطعات متفاوت رادار‌ها عموما به تعمیر آن‌ها می‌پرداخت و این گونه رادار‌های مختلف را کاربردی می‌کرد. این رادار‌ها عموما آنالوگ و یا دیجیتالی بسیار بودند که نمی‌توانست نیاز کشورمان را با توجه به گسترش تهدیدات برآورده کند. نیاز کشورمان به رادار‌های جدید و دیجیتال و از طرفی هم تحریم‌ها اجازه نمی‌داد که رادار‌های جدید به ایران اسلامی وارد شود. به همین دلیل هم مسئولان به این نتیجه رسیدند تا همچون سایر تجهیزات و تسلیحات در این حوزه نیز وارد شده و خودکفا شوند.
سال ۱۳۷۷ بود که متخصصان کشورمان پس از چندین سال مطالعه و طراحی توانستند تا یک رادار دیجیتالی بومی را به تولید رسانده و رونمایی کنند. اهمیت این کار در اینجا بود که اجزای مختلف رادار‌های موجود توسط متخصصان تعمیر می‌شد و اگرچه به دلیل تحریم‌ها امکان خرید آن وجود نداشت متخصصان با مطالعه و طراحی آن قطعه یا بخش را ساخته و بر روی رادار نصب می‌کردند. این رادار که تمام بخش‌های آن در داخل کشورمان ساخته شده بود و در کنار گیرنده‌های دیجیتالی ناظر ۱ و ۲ فعالیت می‌کرد را رادار ملی نامیدند.
رادار ملی توانمندی خوبی برای کشورمان ایجاد کرد چراکه برد آن در حدود ۴۵۰ کیلومتر بود و می‌توانست با استقرار در مناطق مختلف نیاز راداری ایران را برطرف کنند.
این رادار مزیت‌های بسیاری داشت که برد بالا و تفکیک‌پذیری فاصله‌ای و زاویه‌ای بسیار خوب یکی از آن هاست. با طراحی و ساخت این رادار برد بلند پدافند هوایی کشورمان توانست تا سطح گسترده‌ای از کشور که قبلاً محقق نمی‌شد را از طریق ساخت تعداد مورد نیاز رادار ملی پوشش بدهند.
از دیگر مزیت‌های رادار ملی، سهولت کاربری و ارزان بودن تعمیرات آن است. علت اصلی آن هم استفاده از دستگاه‌ها و فناوری‌های جدید برای عیب یابی و رفع ایراد رادار ملی است. راحتی کار با یک سامانه راداری بسیار اهمیت دارد که در این رادار نیز توسط متخصصان فراهم شده به نحوی که این رادار علائم (اسکوپ) بسیار روشن و واضحی دارد و کاربر آن، اهداف مورد نظر را از بین اهداف ثابت به راحتی جست‌وجو کرده و آن‌ها را پیدا می‌کند. رادار ملی توان اتصال خودکار به شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشورمان را هم داراست و می‌تواند به عنوان جزیی از این شبکه فعالیت کند. این رادار هم برای هشدار زودهنگام و هم برای ردگیری اهداف هوایی کاربرد دارد و داده‌های آن بلافاصله به سامانه پدافند موشکی ارسال شده تا در صورت نیاز اهداف را منهدم کنند.
رادار ملی در راه اندازی محدودیتی ندارد و طبق اطلاعات برخی منابع حداقل در شرق، شمال و غرب کشور وارد خدمت شده و به عنوان بخشی از زنجیره نظارت هوایی در فاصله‌های طولانی و هشدار زودهنگام به کار می‌رود. این رادار توانایی فعالیت در شرایط مختلف آب و هوایی را هم داراست و کم‌ترین ایراد و محدودیت را نسبت به رادار‌های موجود دارد. آنتن رادار آن ساختاری سه تکه و میله‌ای- شبکه‌ای دارد. در نتیجه از جرم آنتن کم شده و مقاوت آن در مقابل باد نیز بیشتر می‌شود. این رادار از نوع ثابت است که در مواضع مشخص راداری نصب شده و به نظر می‌رسد که نوع نیمه متحرک یدک شونده نیز داشته باشد.
