ما تعهد دادیم آمریکا دبه کرد/واقعیاتی درباره برجام که برملا شد

روند اجرایی شدن برجام با رویه خاصی از سوی دو طرف انجام می‌شود. اینک کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از روند شش‌ماهه اجرای برجام پس از گزارش وزارت خارجه گزارشی تهیه کرده است که نشان می‌دهد طرف ایرانی به تمام تعهدات خود عمل کرده اما طرف دیگر بدعهدی و دبه درآوردن را چاشنی کار خود کرده است.

در گزارشی که نهم آبان ماه روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت و متأسفانه کمتر در میان هیاهو تغییرات کابینه دولت و معرفی وزرا پیشنهادی به مجلس مورد توجه قرار گرفت، کمیسیون امنیت ملی به نکات جالب‌توجهی اشاره کرده است. البته از این حیث که دولت یازدهم برجام را مهمترین دستاورد خود می‌داند اما این سند توافق در زمان پسابرجام و حصول نتیجه و میوه آن این‌طور مهجور شده و به محاق رفته است، در جای خود موضوع جالب‌توجهی است. اما به نظر می‌رسد خارج از این مسائل در اینجا بایستی به متن و محتوای این گزارش توجه ویژه کرد که نحوه اجرایی شدن برجام آن‌هم بعد از شش ماه را به‌خوبی نشان می‌دهد.

گزارش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس حاوی نکته مهمی است که آن اجرای ناقص برجام است. درواقع گرچه ایران تعهدات خود را به‌خوبی انجام داده است اما طرف غربی بخصوص آمریکایی‌ها با اجرای ناقص و بعضاً با ایجاد چالش در گذرگاه‌های مهم اجرای برجام روند صحیح اجرایی شدن آن را مسدود کرده‌اند و گاه دیده می‌شود که مانند حوزه‌های بانکی اجرای برجام با مشکلات عدیده‌ای روبروست و در برخی از مواقع نیز آمریکایی‌ها با اقدامات متقابل مانند ایجاد تحریم‌های جدید و همچنین استفاده از تحریم‌های اولیه علیه تحریم‌های ثانویه برجام را بی‌خاصیت کرده‌اند.

علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در انتهای این گزارش دولت را موظف دانسته که با رصد دقیق اقدامات و تعهداتی که طرف غربی در قبال برجام انجام می‌دهد اقدامات متقابل را در راستای نقض تعهدات انجام دهد. در ادامه به‌طور تفکیک‌شده به اقدامات صورت گرفته در برجام و اقدامات متقابل هر دو طرف می‌پردازیم و در انتها شاهد گزارش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در خصوص برجام به‌صورت جدولی خواهید بود.

تحریم‌های لغو شده:‌

۱. افزایش توان تولید و فروش نفت، میعانات گازی و محصولات پتروشیمی

۲. حرکت به سوی حل مشکلات صنعت حمل و نقل کشور به ویژه در عرصه حمل و نقل دریایی

۳. کاهش ضریب ریسک اعتباری کشور

۴. وصول برخی از مطالبات معوق از شرکای خارجی و بهبود برخی از شرایط برای فعالیت‌های اقتصادی

۵. لغو شدن قطعنامه‌های ناعادلانه شورای امنیت که ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد صادر شده بود

۶. به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته‌ای ملت ایران

۷. حل و فصل موضوع ادعایی PMD

تحریم‌های باقی‌مانده:

1. تحریم‌های بانکی و مالی

2. حفظ تحریم‌های اولیه آمریکا بر ضد جمهوری اسلامی ایران

3. اگرچه بخشی از خطرات سنگین با وساطت اوفَک پوشش داده شده است، هنوز این پوشش کامل و فراگیر نشده است

4. دولت‌های اروپایی عضو گروه ۱+۵ نیز در عمل، اقدامات کافی را به منظور حمایت از شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی در تعامل اقتصادی با ایران به عمل نمی‌آورند.

 

 

 

 

 

تعهدات انجام شده ایران

تعهدات اجرایی شده غرب

بدعهدی‌های آمریکا و طرف اروپایی

تحریم‌های جدید (حاوی بخشی از تحریم‌ها)

1

شفاف‌سازی اقدامات هسته‌ای از جمله ارسال اظهارنامه‌های مختلف روند غنی‌سازی، فعالیت‌های معادن و فعالیت‌های ساخت و یا تولید هسته‌ای و ...

هفت قطعنامه الزام‌آور شورای امنیت شامل:‌ قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (۲۰۰۶) – ۱۷۳۷ (۲۰۰۶) – ۱۷۴۷ (۲۰۰۷) – ۱۸۰۳ (۲۰۰۸) – ۱۸۳۵ (۲۰۰۸) – ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) و ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) لغو و در نتیجه، کمیته تحریم و پانل کارشناسی آن نیز از بین رفت

به سبب اشراف سیستم مالی آمریکا بر سیستم مالی بین‌المللی، بانک‌های بزرگ جهانی هنوز به نگرانی از جرائم سنگین گذشتة سیستم کنترلی آمریکا، در نزدیک شدن و همکاری با ایران احتیاط می‌کنند.

تحریم یازده شخصیت حقیقی و حقوقی ایرانی در تاریخ ۲۷ دی ماه نود و چهار یعنی در روز دوم اجرایی شدن برجام

2

خارج ساختن مخزن (Calandria) رآکتور ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک و بتون‌ریزی تمام حفره‌های آن

 

۱۲ قطعنامه و ۵ تصمیم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که هیئت تحریم‌های شورای امنیت و ممنوعیت همکاری‌های هسته‌ای با ایران بود لغو شد. اضافه بر آن، پروندة ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران مختومه شد.

 

 

 

 

 

 

هنوز محدودیت‌های بانکی و مالی در زمینه دلار و دریافت و پرداخت و نقل وانتقالات بانکی و مالی به طور مؤثر و مورد توقع مرتفع نشده است

 

تصویب و اجرای قانون موسوم به ویزا (محدویت سفر به ایران) که بر اساس این طرح شهروندان ۳۸ کشوری که برای ورود به آمریکا از معافیت ویزای آمریکا برخوردارند اگر به ۴ کشور ایران، عراق، سوریه و سودان سفر کرده باشند، ملزم به دریافت روادید برای ورود به این کشور هستند

3

کاهش تعداد سانترفیوژهای سایت غنی‌سازی نطنز از حدود ۱۹ هزار سانترفیوژ که حدود ۹ هزارتای آن پیش از اجرای برجام فعال بوده است به ۵۰۶۰ سانترفیوژ

رئیس جمهور آمریکا طی فرمان اجرایی شماره ۱۳۷۱۶ تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران را که طی فرمان‌های اجرایی ۱۳۵۷۴ و ۱۳۵۹۰ و ۱۳۶۲۲ و ۱۳۶۴۵ وضع شده بود لغو و فرمان اجرای ۱۳۶۲۸ را اصلاح کرده است.

بیمه‌های بین‌المللی: اگرچه بخشی از خطرات سنگین با وساطت اوفک پوشش داده شده است لکن هنوز این پوشش کامل و فراگیر نشده است.

دستبرد دو میلیارد دلاری آمریکایی‌ها به اموال ایران به اصطلاح به دادخواهی قربانیان جرائم تروریسمی از دارایی‌های بلوکه شده ایران

4

توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم بالاتر از ۶۷/۳ درصد

مجوز عام درمورد امکان معامله نهادهای تحت کنترل با مالکیت اشخاص آمریکایی با اشخاص ایرانی که اجازه می‌دهد شرکت‌های غیرآمریکایی که مالکیت بیش از ۵۰% سهام آن‌ها با اکثریت هیئت مدیره یا کنترل آن به دست اشخاص آمریکایی است تحت شرایطی با ایران وارد معامله شوند، لکن به سبب وجود تحریم‌های اولیه که اشخاص تبعه آمریکا را از معامله با ایران منع می‌کند و تداخل آن در لغو تحریم‌های ثانویه، لغو تحریم‌های مذکور را با مشکلاتی روبه‌رو و بی‌خاصیت ساخته است.

آمریکا با اعمال محدودیت در تحریم‌های اولیه هنوز فضای نقل و انتقال پول و ارز را در درون سیستم دلار برای ایران باز نکرده و نقل و انتقالات ایران با مشکلات و موانع جدی روبه‌روست.

تمدید یکسال دیگر وضعیت اضطراری در رابطه با ایران توسط باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا. این اقدام اوباما در شرایطی صورت گرفت که از تاریخ ۲۶ دی ماه ۱۳۹۴ (۱۶ ژانویه ۲۰۱۶) برنامه جامع اقدام مشترک میان ایران و ۱+۵ وارد فاز اجرایی شد.

5

کاهش حدود سه هزار سانترفیوژ سایت غنی‌سازی فردو به ۱۰۴۴ سانترفیوژ

مجوز عام درمورد واردات فرش و مواد غذایی ایرانی که اجازه می‌دهد اشخاص آمریکایی این اقلام را وارد و هزینه آن را پرداخت کنند.

عدم همکاری طرف‌های مقابل در راستای اثربخشی رفع تحریم‌ها بر اساس برجام

در اواخر فوریه ۲۰۱۶ دادگاه تجدیدنظر فدرال آمریکا اعلام کرد که ۱۰ فردی که به نظر این دادگاه قربانی حملات تروریستی هستند و در دادگاهی در برابر ایران رأی به نفع خود برای دریافت خسارت از ایران گرفته بودند می‌توانند از محل مطالبه ۸/۲ میلیون دلاری ایران از یک شرکت دفاعی آمریکایی غرامت دریافت کند.

6

قطع تزریق گاز هگزا فلوراید اورانیوم به ۱۰۴۴ سانترفیوژ باقی‌مانده و فقط روشن نگه داشتن آن‌ها و چرخش بدون گاز

اتحادیه اروپایی در یک اطلاعیه رسمی در روزنامه رسمی خود در مورد جریان اجرایی شدن برجام و اجرایی شدن آیین نامه ۱۸۶۱ و آیین نامه ۱۸۶۲ اطلاع رسانی کرده است.

 

 

در فروردین ماه سال جاری مارک تونر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، اعلام کرد که دولت متبوعش فعلاً قصد ندارد به ایران و شرکت‌ها و بانک‌های خارجی طرف معامله با این کشور مجوز استفاده از دلار را صادر کند.

7

تغییر کاربری غنی‌سازی فردو و تبدیل آن به مرکز فعالیت‌های تحقیقاتی هسته‌ای

همزمان با اجرایی شدن برجام ۶۰۶ شخص و نهاد ایرانی به همراه ۳۰۳ هواپیما، نفتکش و کشتی ثبت شده در ایران از فهرست تحریم‌های شورای امنیت، آمریکا و اتحادیه اروپا خارج شده‌اند.

 

 

اول فروردین ماه سال جاری، آمریکا و متحدان این کشور در نامه‌ای خطاب به دبیر کل سازمان ملل آزمایش موشک‌های بالستیکی از سوی ایران را مخالف و غیر منطبق با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت دانسته و خواستار تحریم و مجازات ایران شدند.

8

مبادله و تحویل ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده با کیک زرد و دریافت کیک زرد معادل

 

مشتریان گذشته نفت خام ایران به تدریج در حال بازیابی هستند و مشتریان جدید اضافه می‌شوند. صادرات نفت خام از ۹۷۰ هزار بشکه در روز در پنج ماه سال ۱۳۹۲ به حدود ۲ میلیون بشکه در روز در حال حاضر رسیده است.

 

 

تأخیر در صدور مجوز خرید هواپیما (بوئینگ و ایرباس) که این ممانعت و تأخیر کاملاً بر خلاف متن صریح برجام می‌باشد.

9

اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی

 

ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های کشتیرانی و نفتکش از تحریم‌ها خارج شده و امکان احیای فعالیت‌های عادی خود را باز یافته است.

 

 

استمرار تحریم همکاری بانک‌های بزرگ دنیا با ایران با وجود رفع ظاهری تحریم‌های بانکی بر اساس برجام

10

 

 

مشکلات بیمه‌ای و بیمه اتکایی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران مرتفع شده و کشتی‌های شرکت مزبور تا سقف ۵۸۰ میلیون دلار پوشش بیمه‌ای دریافت می‌کنند.

 

 

عواملی نظیر جریمه‌های سنگینِ وضع شده علیه بانک‌های اروپایی به دلیل نقض تحریم‌ها و هم چنین طراحی فضای تردید و نگرانی با استفاده از تهدیدهایی نظیر محرومیت در دسترسی به نظام مالی و بانکی ایالات متحده، باعث شده که بانک‌های خارجی حتی برای تعاملات به ظاهر مجاز نیز تمایل به دریافت مجوز داشته باشند

11

 

 

ارتباطات بانکی در حال برقراری است. بانک‌های کوچک با رغبت بیشتری وارد تعامل می‌شوند ولی بانک‌های بزرگ‌تر برقراری تعامل را منوط به انجام بررسی‌های بیشتر کرده‌اند.

 

 

 

 

12

 

 

بخش قابل‌توجهی از وجوه مسدود شده ایران در خارج از کشور، رفع تحریم شده است، امّا نقل‌وانتقال و تبدیلات ارزی این وجوه همچنان با مشکلات و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های گذشته روبه‌روست.