جعفر قادری نماینده ادوار هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی یادداشتی با عنوان «دلایل رجحان نظام انتخابات تناسبی استانی بر اکثریتی استانی» نوشت.
متن این یادداشت بدین شرح است:
با تصویب کلیات و بخشی از جزئیات نظام انتخابات استانی در مجلس شورای اسلامی در روزهای پایانی سال 97، عملا نمایندگان مردم، این نظام انتخاباتی را بر نظام فعلی شهرستانی ترجیح داده‌اند. ارجاع موضوع انتخاب نظام اکثریتی و یا تناسبی استانی به کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس و برگزاری نشست‌های مشترک بین کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌های شورای نگهبان، کارشناسان وزارت کشور و نمایندگان کمیسیون شوراها و امور داخلی برای تعیین نظام مناسب، نشان از جدیت مجلس و دستگاه‌های مرتبط برای انتخاب نظام مناسب و فاصله گرفتن از نظام انتخاباتی فعلی دارد.
هر چند بنده قبلا در مقاله‌ای با عنوان «نظام انتخاباتی مطلوب برای انتخابات مجلس شورای اسلامی» در سایت‌های الف و خبرگزاری فارس از بدون تغییر ماندن نظام انتخاباتی حوزه‌های تک نماینده‌ای و اجرای نظام انتخاباتی تناسبی برای حوزه‌های چند نماینده‌ای دفاع کرده‌ام ولی اکنون که مجلس شورای اسلامی بنای بر انتخاب نظام انتخاباتی استانی گذاشته است، با دفاع از نظام تناسبی استانی- شهرستانی، این نظام را بر نظام استانی اکثریتی ترجیح می‌دهم.
همانطور که نظام مورد نظر خود را در قالب یک مدل در مقاله‌ای در سایت الف با عنوان «مزایا و معایب استانی شدن انتخابات مجلس چیست؟» توضیح داده‌ام، آن را مدلی مناسبت‌تر برای کشور میدانم. با فرض اینکه علاقه‌مندان به پیگیری نظام‌های انتخاباتی این دو مقاله را مطالعه کرده‌اند، بطور مشخص‌تر مزایای این نظام را که می‌تواند منطبق با مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی باشد را یادآوری می‌نمایم.
مزایای نظام انتخاباتی تناسبی استانی- شهرستانی
1- امکان ثبت‌نام نامزدها هم بصورت مستقل و هم در قالب ائتلاف حزبی و غیر حزبی وجود دارد. نامزد ائتلافی نمی‌تواند در بیش از یک ائتلاف حضور داشته باشد.
2- امکان معرفی بیشتر از یک ائتلاف در درون یک جناح وجود دارد. این اقدام یک نقیصه نظام انتخابات فعلی را که عدم وجود رقابت‌های درون جریانی است را برطرف می‌کند.
3- اگر چه محدودیتی برای شکل‌گیری ائتلاف در درون هر جریان وجود ندارد ولی نصاب 5 یا 10 درصدی باعث می‌شود تا درون هر جریان، ائتلاف‌های متعددی شکل نگیرد. در صورتیکه یک ائتلاف نتواند 5 یا 10 درصد آراء استانی را بخود اختصاص دهد با کاندیداهای آن ائتلاف شبیه کاندیداهای مستقل عمل می‌شود.
4- این نظام انتخاباتی به شکل‌گیری احزاب و تقویت آن بدون وابستگی به کمک‌های مالی دولتها کمک می‌کند.
5- افراد حاضر در ائتلاف‌ها از تبلیغات انفرادی و توصیه به تک‌رای خودداری می‌کنند. توصیه نامزد به طرفداران برای رای به افراد هم ائتلافی باعث افزایش سهم ائتلاف از کرسی‌ها و افزایش شانس انتخاب شدن آن نامزد خواهد شد.
6- از تلون سیاسی نمایندگان انتخاب شده جلوگیری می‌کند، چراکه فرد از ابتدا با پرچم یک ائتلاف مشخص، انتخاب می‌شود و در طول دوران نمایندگی با همین شناسنامه و هویت ادامه کار می‌دهد. وابستگی به یک ائتلاف باعث می‌شود تا دیدگاه سیاسی نماینده انتخاب شده در طول سال‌های مختلف دستخوش نوسان‌های سیاسی نگردد.
7- چون افراد هر ائتلاف براساس بیشترین رای انتخاب می‌شوند، افراد توانمند هر ائتلاف انتخاب و افراد پایین جدول آن ائتلاف حذف می‌شوند. این نظام انتخاباتی باعث می‌شود تا افرادی که با پول و یا پارتی وارد لیست‌ها شده‌اند شانسی برای انتخاب نداشته باشند.
8- هر جریانی در هر دوره‌ای در حوزه انتخابیه استانی حضور دارد ولی سهمش در هر دوره نسبت به دوره دیگر کم و زیاد می‌شود.
9- چون وابستگی نمایندگان به هر ائتلاف مشخص است، دولت‌های مستقر در ارزیابی رای نمایندگان دچار اشتباه نشده و برای تغییر رای نمایندگان از در تطمیع و تهدید وارد نخواهند شد. در این حالت آراء سرگردان صرفا محدود به کاندیداهای مستقلی خواهد شد که شانس انتخاب شدن آنها زیاد نخواهد بود.
10- از حاکمیت اقلیت بر اکثریت بدلیل تشکیل ائتلاف‌های مختلف در جناح اکثریت و تفرق آراء این جناح جلوگیری می‌کند. در نظام اکثریتی برخلاف اسم آن حاکمیت اقلیت بر اکثریت امکانپذیر است.
11- نقش پدر سالاران جناحی در انتخاب لیست‌های انتخاباتی کمرنگ‌تر می‌شود. احزاب براساس توانمندی‌ها و شایستگی‌ها اقدام به پالایش کاندیداها می‌کنند. رقابت بین لیست‌ها باعث می‌شود تا جناحها، افراد توانمند را معرفی نمایند.
12- تاثیر عملکرد نامناسب نمایندگان یک لیست در کاهش سهم آن لیست در دوره بعد، باعث می‌شود تا لیست‌ها در دوران نمایندگی بر عملکرد نمایندگان معرفی شده خود، کنترل و نظارت بیشتری داشته باشند.
13- دوران ماندگاری نمایندگان توانمند از جناحهای مختلف در مجلس بیشتر می‌شود. این اقدام باعث می‌شود تا تجربه‌های بدست مآآمده با هزینه کشور براحتی کنار گذاشته نشود.
14- اگر چه تعداد نمایندگان هر جناح در هر دوره نسبت به دوره‌های دیگر ممکن است کم و زیاد شود ولی رای‌دهندگان جناحی تحت هر شرایطی مطمئن هستند که جناح آنها در حوزه انتخابیه استانی نماینده دارد. بر ایناساس مردم از ابتدا روی جناح و جریان مورد علاقه خود حساب باز کرده و منتظر روشن شدن فضای انتخاباتی در روزهای نزدیک به انتخابات نخواهند ماند.
15- در این حالت نیازی به پنهانکاری مردم و عدم اعلام دیدگاه‌های آنان وجود ندارد. با اعلام صریح دیدگاه‌های مردمی، نظرسنجی‌ها واقعی‌تر شده و کاندیداهایی که شانسی برای رای آوردن ندارند از ادامه کاندیداتوری اعلام انصراف می‌کنند. با کاهش تعداد کاندیداها احتمال انتخاب افراد شایسته‌تر بیشتر خواهد شد. نماینده ای که مردم با او صادقانه برخورد کرده‌اند او نیز با مردم صادقانه برخورد می‌کند.
16- چون همه جریان‌های مطرح کشور در همه دوره‌ها حضور دارند تعامل جریانها برای پیشبرد کار کشور بیشتر می‌شود. در این حالت کشور گرفتار حالت‌های افراطی و تفریطی ناشی از تغییر جناحها و جریانها نخواهد شد.
حق و حقوق نامزدهای مستقل تضییع نمی‌شود.
17- درصد مشارکت مردم در این نظام انتخاباتی بیشتر از انتخابات اکثریتی است.
18- در این مدل برخلاف مدل استانی اکثریتی، نیازی به مستثنی کردن استان‌های دارای تنوع قومی و قبیله‌ای و یا تنوع مذهبی وجود ندارد و نیز برای اجرای انتخابات تناسبی نیازی به مستثنی کردن حوزه‌های تک نماینده‌ای وجود ندارد و در همه استانها و در همه حوزه‌های انتخابیه قابلیت اجرا دارد.
19- در این مدل انگیزه برای اجتناب نمایندگان از کارهای روزمره و واگذاری آنها به شوراهای استانها بیشتر از سایر مدلها است.
20- در این مدل همکاری بین نمایندگان انتخاب شده در درون هر ائتلاف بیشتر از سایر مدل‌های انتخاباتی است.
21- نظارت بر فرآیند انتخابات توسط نمایندگان ائتلاف‌ها براحتی امکانپذیر و نیازی به وجود تعداد زیاد ناظر بر سر صندوق‌های رای وجود ندارد. در این حالت نظارت نمایندگان بر انتخابات شوراهای شهر و روستا هم از حالت تک جریانی خارج شده و باعث اعتماد بیشتر مردم نسبت به فرآیند انتخابات شوراها خواهد شد.
22- حساسیت نسبت به نظارت شورای نگهبان بر تایید صلاحیت کاندیداها کمتر می‌شود.
23- با شکل گیری احزاب، وجود دولت‌های در سایه که یک اقدام شایسته است موضوعیت پیدا می‌کند.
24- چون تنوع جریانها در نمایندگان انتخابی استانها وجود دارد، در دوران نمایندگی افراد همه جریانها به کمک نمایندگان خواهند آمد.
25- با تقویت احزاب، موضوع واگذاری برخی از شبکه‌های تلویزیونی به احزاب دارای رتبه‌های اول و دوم در دوره 4 ساله موضوعیت پیدا کرده و مردم خود را از مراجعه به رسانه‌های بیگانه بی‌نیاز می‌بینند. با مشخص شدن وزن احزاب به وسیله رای مردم، یارانه کمک به احزاب هم عادلانه توزیع خواهد شد.
