کودک و نوجوان طی دهه‌های 60، 70 و ابتدای دهه 80 یکی از ژانرهای محبوب سینمای ایران بوده است و همین محبوبیت باعث شد تا آثار متعددی در آن بازه زمانی ساخته و به نمایش درآید.
یکی از ویژگی‌های این گونه سینمایی آن است که کودکان همراه با خانواده خود در سالن‌های سینما حاضر میشوند و این یعنی افرادی که شاید مدت‌ها به سینما نرفته باشند، به واسطه حضور کودکان‌و‌نوجوانان، بار دیگر در سالن‌های سینمایی حضور پیدا می‌کنند و باعث افرایش درآمد سینمای ایران میشوند.
چندین سال است که دیگر سینمای کودک و نوجوان کشورمان دیگر آن فروغ چند دهه گذشته را ندارد و کودکان و نوجوانان، جامعه در حال فراموشی سینمای ایران هستند. به همین علت خبرگزاری فارس در پرونده جدید خود در حوزه سینما، سراغ وضعیت سینمای کودک و نوجوان رفته است و این موضوع را تحت عنوان «احوال‌پرسی از سینمای کودک» پیگیری کرده و مطالبه‌گر اهداف این عرصه در جهت اعتلای روز افزون سینمای کودک و نوجوان است.
به تازگی با حسین قناعت درباره وضعیت سینمای کودک و نوجوان گفت‌وگو کرده‌ایم، حسین قناعتی که سالهای بسیاری است که در حوزه سینمای کودک و نوجوان فعالیت داشته و فیلم‌های پرفروشی چون «دزدوپری» و «قهرمانان کوچک» را تولید کرده است.
در ادامه، گفت‌وگو با حسین قناعت را می‌خوانید.
*آقای قناعت در دهه 60، 70 و ابتدای دهه 80 ما شاهد ساخت آثار کودک و نوجوان بسیاری بودیم، آثاری که عموماً با استقبال گسترده‌ای رو به رو می‌شدند و مقبول بودند. چه اتفاقی از آن سالها به بعد افتاد که سینمای کودک و نوجوان ما کم‌فروغ‌تر شد؟
زندگی مردم و سینمای کشورمان در دهه 60 با حال حاضر قابل مقایسه نیست. شرایط اجتماعی حال حاضر ما با چند ماه گذشته تفاوت دارد، چه برسد به سال 60.
*چه تفاوت‌هایی اتفاق افتاده است؟
تفاوت‌های اجتماعی، اقتصادی، روحیه‌ای و سلیقه‌ای وجود دارد. امروزه کودک و نوجوان دسترسی آسان‌تری به جدید‌ترین آثار و تکنولوژی روز دنیا دارد. این دسترسی آسان در بخش فیلم و سریال‌های دنیا هم وجود دارد.
در سالهای دهه 60 تعداد محدودی فیلم و سریال تولید می‌شد و به نمایش در می‌آمد و عموماً دسترسی به آثار روز دنیا دشوار بود. این صحبت‌هایم به معنای این نیست که من سینمای دهه 60 را دوست نداشتم، اتفاقاً بسیاری از آثار تولیدی در دهه 60 هنوز در خاطرم مانده است، مانند فیلم «پاتال و آرزوهای کوچک» ساخته مسعود کرامتی، «گربه‌آوازه خوان» ساخته کامبوزیا پرتوی و «دزد عروسک‌ها»، این‌ها فیلم‌هایی بود که در آن سالها ساخته شد و فروش خوبی را هم به دست آورد.
*برخی از فیلمسازان کودکی که با آن‌ها صحبت می‌کنیم، می‌گویند که سینمای کودک و نوجوان وضعیت مناسبی ندارد و قابل اعتماد برای سرمایه‌گذاری نیست. آیا این انگاره درستی است؟
سینمای دهه 60 با سینمای دهه 90 تفاوت دارد. قبل از انقلاب وقتی من کودک بودم، اگر قرار بود پنج‌شنبه‌ای به سینما برویم، از شنبه آن هفته ساعت شماری می‌کردیم که پنج‌شنبه شود تا به سینما برویم. پنج‌شنبه شب که قرار بود که سینما برویم، از ظهر پنج‌شنبه لباس میهمانی می‌پوشیدیم تا شب که به سینما برویم، یعنی سینما برایمان آنقدر شگفت آورد بود که با لباس نوی خود برای تماشای فیلم می‌رفتیم.
اول این که در حال حاضر دسترسی به جدید‌ترین فیلم‌ها و انیمیشن‌ها برای کودک و نوجوان وجود دارد. دوم هم این که پدرها‌و مادرها در جامعه امروز گرفتاری‌های بسیاری دارند، متأسفانه با افزایش قیمت دلار همه چیز بالا رفته است. تصور کنید یک پدر مجبور است با سختی بسیار کار کند، شب با خستگی بیاید و فرزندش را در ترافیک وحشتناک تهران به سینما ببرد، فرزندی که به تکنولوژی روز دنیا دسترسی دارد. به وجود آوردن همین شرایط جزئی در حال حاضر بسیار دشوار است.
اگر ما فیلمسازان بخواهیم اثر را تولید کنیم، باید آن اثر قابلیت این را داشته باشد که کودک و نوجوان را از پشت سیستم رایانه‌اش بلند کند و به سینما بیاورد. یکی از عواملی که در طی این سالها باعث شد که سینمای کودک و نوجوان بخشی از مخاطبان خود را از دست بدهد، بحث نبود سرگرمی است. دلیل اصلی عدم اکران برخی از آثار سینمایی در این حوزه، سرگرم کننده نبودن این آثار است.
دلیل اصلی عدم اکران برخی از آثار سینمایی در این حوزه، سرگرم کننده نبودن این آثار است
سینمادار وقتی می‌بیند که فیلم‌های کودک و نوجوان نمی‌فروشد، رغبتی به اکران آن پیدا نمی‌کند. همین موضوع باعث می‌شود که بسیاری از فیلم‌های کودک و نوجوان ما در فارابی آرشیو شوند و رنگ اکران را به خود نبینند. این موضوع یک بحث چند طرفه است که در بخشی از آن شاید مقصر ما فیلمسازان باشیم. من نمی‌خواهم به همکارانم توهینی کنم ولی بسیاری از فیلم‌هایی که در عرصه کودک و نوجوان ساخته می‌شود، توجهی به اکران ندارند و صرفاً برای حضور در جشنواره‌ها ساخته میشوند.
*یعنی برخی از فیلمسازان هدفشان از ساخت فیلم‌کودک‌وجوان، خوشایند بچه‌ها نبوده است؟
نه بحث به فکر نبودن نیست. فیلمی‌هایی که برای جشنواره ساخته میشوند عموماً متفاوت هستند. جشنواره‌ها به فیلم‌های سرگرم‌کننده توجهی ندارند، بلکه به فیلم‌هایی که از نظر هنری، بهتر ساخته شده‌اند، جایزه اعطا می‌کنند. یعنی فضای جشنواره‌ای، یک نوع نگاه روشنفکری و خاص را می‌طلبد. 2 سال قبل وقتی من «دزد و پری1» را ساخته بودم، هیئت انتخاب جشنواره کودک و نوجوان اصفهان می‌خواست که این فیلم را انتخاب نکرد، چون به وجه هنری دقت می‌کردند، نه سرگرم‌کننده بودن. حال آن که فیلم سینمایی«دزد و پری 1» اکران بسیار موفقی را داشت و مخاطبان بسیاری به تماشای این فیلم نشستند و از تماشای آن لذت بردند.
وقتی من «دزد و پری1» را ساخته بودم، هیئت انتخاب جشنواره کودک و نوجوان اصفهان می‌خواست که این فیلم را انتخاب نکرد
*این موضوع در طی این سالها باعث نشده است که فیلمسازان بیشتر در آثارشان به وجوه هنری اثر دقت کنند تا وجوه سرگرمی؟
من نمی‌خواهم درباره این موضوع صحبت کنم، بالاخره آنهایی که این فیلم‌ها را می‌سازند هم صنفی‌های من هستند و در کارشان حرفه هستند، اتفاقاً من بعضاً از تماشای برخی از این فیلم‌های هنری لذت می‌برم. ولی من 50 سال دارم و ممکن است، اینگونه فیلم‌ها برای من که در این سن هستند جذاب باشد، ولی آیا این فیلم برای یک بچه 6 ساله هم جذاب خواهد بود؟
*و 90 دقیقه روی صندلی سینما بماند و آن فیلم را تماشا کند؟
قطعاً همین طور است. آن قشری که سینما رو هستند و علاقه‌مند هستند که دست بچه‌هایشان را بگیرند و به سینما ببرند، تا چند سال پیش برایشان این امکان وجود نداشت، نه این که به هیچ عنوان آثاری وجود نداشته باشد، بلکه جذاب نبوده‌اند. از نظر تولید باید این را بگویم که بنیاد سینمایی فارابی همواره حامی فیلمسازان کودک و نوجوان بوده است. امروزه اکران بحث مهمی برای یک فیلم است، سینماداران امروز حتی به لوکیشن و لباس بازیگران فیلم هم دقت می‌کنند و این دقت و بررسی در اختصاص سالن‌های سینمایشان برای نمایش آن فیلم تاثیر دارد.
وقتی فیلم‌های کودک و نوجوان نمی‌توانند فروش مطلوبی داشته باشند، تهیه‌کنندگان نیز به فکر این می‌افتند که آثار دیگری را به جای فیلم کودک و نوجوان تولید کنند
متأسفانه وقتی فیلم‌های کودک و نوجوان نمی‌توانند فروش مطلوبی داشته باشند، تهیه‌کنندگان نیز به فکر این می‌افتند که آثار دیگری را به جای فیلم کودک و نوجوان تولید کنند. چند سالی است که شورای راهبری سینمای کودک و نوجوان تشکیل شده است و در حال فعالیت است. به تازگی قرار است که مرکز سینمای کودک و نوجوان هم در حال شکل گیری است. به نظرم هر چیزی که باعث شود سینمای کودک و نوجوان اعتلا پیدا کند، ما خوشحال می‌شویم. ولی چیزی که ما باید روز به روز به سمت آن برویم این است که فیلم‌های سرگرم کننده و جذاب برای بچه‌ها تولید کنیم.
شورای راهبری سینمای کودک که از چند سال پیش توسط پیشکسوتان عرصه سینمای کودک و نوجوان مانند خانم طائرپور، خانم برومند و مسعود کرامتی تشکیل شده بود، در طی این سالها باعث شد که سینمای کودک وضعیت بهتری را به دست آورد و اکران‌های مناسب‌تری از آن این فیلم‌ها شود.
دست آخر باید بگویم که هر چقدر که به بهتر شدن آینده اقتصادی و اجتماعی کشورمان امید ندارم، به سینمای کودک و نوجوان و آینده آن امیدوارم هستم.
