انگیزۀ شما در اعمال و عباداتتان چیست؟

اخلاص به معنی (خالص کردن ، ویژه کردن ، ارادت صادق داشتن ...) است. (لغت نامه دهخدا، ذیل لغت اخلاص)

بـر اسـاس ایـن مـعـنـی ، مـخـلص کـسی است ، که طاعات و عبادات خود را از هرگونه آلودگی و آمـیـخـتـگی به غیر خدا خالص کرده ، انگیزه ای جز تقرّب به درگاه خدا ندارد. از این رو، فقط بـه او دل مـی بـنـدد و تـعـریـف و تکذیب دیگران ، در نظرش یکسان است و هدف از عبادت ، جلب رضایت خالق است نه کس دیگر.

حضرت علی (علیه السلام ) در این باره فرمود: (اَلْعِبادَةُ الْخالِصَةُ اءَنْ لا یَرْجُوَ الرَّجُلُ إِلاّرَبَّهُ، وَ لا یَخافُ إِلاذَنْبَهُ) (شرح غرر الحکم ، ج 2، ص 144) عبادت خالص آن است که مرد جز به پروردگارش امید وار نبوده و جز از گناه خویش نهراسد.

امام صادق (علیه السلام ) فرمود: (لا یـَصـیـرُ الْعـَبـْدُ عـَبـْداً خـالِصـاً لِلّهِ عـَزَّوَجـَلَّ حـَتـّی یـَصـیـرَ الْمـَدْحُ وَ الذَّمُّ عـِنـْدَهـُ سَواءً...) (بحارالانوار، ج 73، ص 294) انـسـان ، بـنـده خـالص خـدای بـزرگ نـمـی شود تااینکه تعریف وتکذیب (دیگران) در نظرش یکسان باشد.

مراتب اخلاص

بزرگترین و خطرناک ترین مانع بر سر راه اخلاص ، ریاکاری و جلب خوش آیندی دیگران است که به منظور، خود ستایی، شهرت طلبی و ریاست طلبی می باشد.

خـالص کـردن و پـاکـیـزه نمودن عمل از غیر خدا مراتبی دارد. هر چه درجه اخلاص بیشتر باشد، عـمـل ارزش بیشتری نزد خدا پیدا می کند، به هدف و مقصد نزدیکتر شده و شخص را زودتر به کـمـال مـطـلوب خـود مـی رسـانـد و هـر چـه درجـه اخـلاص کـمـتر باشد، به همان اندازه از ارزش عـمـل کـاسته شده و شخص از کمال مطلوب باز می ماند و از این رهگذر درجات مؤمنان در نزد خدا متفاوت خواهد بود، چنانچه پیامبراکرم (صلی الله علیه و اله ) فرمود: (بِالاْخْلاصِ تَتَفاضَلُ مَراتِبُ الْمُؤْمِنینَ) (شرح غررالحکم ، ج 3، ص 217) درجات مؤمنان به وسیله اخلاص برتری می یابد.

اینک برای رعایت اختصار، سه مرتبه ازمراتب اخلاص را ذکر می کنیم : (جامع السعادات ، ج 2، ص 402، داوری ؛ پرواز در ملکوت ، ج 2، ص 80 ـ 81)

الف ـ خـالص کـردن عـمـل ، بـه دلیـل تـرس از عـذاب روز قـیـامـت ، کـه گـرچـه عمل مخلصانه است ، اما این نوع عبادت ، عبادت بردگان است .

ب ـ اخـلاص در عـمـل ، بـرای رسـیـدن بـه بـهـشـت و آنـچـه در آن اسـت مـثـل حـورالعـیـن ، قـصـرهـای بـهـشـتـی و مـانـنـد آن ؛ کـه ایـن گـونـه مـخـلصـانـه عمل کردن نیز روشن اجیران است .

ج ـ تـصـفـیـه عـمـل از هـر نوع شایبه ای ، اعم از طمع به بهشت ، ترس از جهنم ، رضای مخلوق وجلب قلوب آنها، طمع به مقاصد دنیوی و مانند آن ، که فقط منظور رضایت خداست .

ایـن مـرتـبـه که بالاترین مراتب اخلاص می باشد، از آن کسانی است که غرق در محبت ، عظمت و جـمـال الهـی هستند و خدا را سزاوار پرستش یافته ، عبادتش می کنند و این ، عبادت آزادگان است. (بحارالانوار، ج 70، ص 255)

موانع اخلاص در بندگی:

ورود و رسیدن به اخلاص و مراتب آن موانعی دارد که باید آنها را بر طرف کرد مهمترین آنها عبارتند از : 1.ریاکاری 2. دلبستگی به دنیا، 3. شیطان.

1.ریاکاری:

برای مبارزه با این آفت باید توجه داشت که هیچ کس نمی تواند تمام مردم را از خود راضی نگه دارد، علاوه اگر چنین قصدی داشته باشد باید دائما در نگرانی روحی و اضطراب ذهنی به سر ببرد و همیشه به دنبال راهی بگردد که بتواند دیگران را از خود خشنود سازد. بر فرض دسترسی به رضایت دیگران، خوش آیندی دیگران چه سودی به حال او دارد، نفع و ضرر واقعی دست خداوند متعال است.

2.دلبستگی به دنیا:

دلبستگی به دنیا باعث می شود که همه زندگی آدمی و حتی عبادت های او نیز وسیله ای برای دسترسی و برخورداری بیشتر از دنیا باشد.

رفع این دلبستگی نیازمند این است که انسان دنیا شناسی و انسان شناسی کند، بیشتر بدبختی ها و گرفتاری ها و نا آرامی ها بشر برای دستیابی به دنیای زود گذر بوده است، در حالی که از نیازهای واقعی و ضروری خود غافل است.

3.شیطان:

همواره باید توجه داشت که شیطان دشمن قسم خورده انسان است و از هر راهی سعی می کند تا اورا به انحطاط بکشاند و یکی از کید های او این است که ریا، دنیا و هر امر زشت و بدی را برای آدمی محبوب و زیبا جلوه می دهد.

رهایی از مکر شیطان نیاز به معرفت کافی و ایمان و تلاش و مواظبت و مبارزه دائمی باشیطان و همه عوامل شیطانی دارد.

با توجه به این نکات و تلاش بسیار و توفیق الهی در راه کسب اخلاص ،انسان آرام آرام به درجات اخلاص خواهد رسید.

منابع:

سایت اسلام کوئیست

سایت تعلیمات اسلامی واشنگتن

کتاب: اخلاق عبادی ـ سیدغلامعباس طاهرزاده، علی اصغرالهامی نیا