به نقل از “صبح رابر“؛ عشایر از قدیم یک قشر تولیدکننده و مایه‌ی برکت برای جامعه می باشد و نقش به سزایی در اقتصاد شهرستان رابر ایفا می کند، این روزها برخی از هنرهای دستی و اصیل عشایر رو به فراموشی است.
نمد مالی و جیغ بافی در زمره صنایع دستی عشایرشهرستان رابر بوده است که اکنون کمتر نشانی از آن می توان یافت و تنها قطعاتی از دیواره سیاه چادرجیغ، فرش ها و کلاه های نمدی که در برخی از خانه های روستای شهرستان رابر یافت می شود یادگار روزگار رونق نمد مالی و جیغ بافی در این خطه کوهستانی است.
چیغ بافی و نمد مالی هنری است که از زندگی عشایر فراتر نهاده و به خانه های مردم شهر آمده است.
نمد مالی :
نمد نوعی زیر انداز سنتی است که با پشم تولید می شود. برای تهیه نمد عمل بافتن انجام نمی‌شود بلکه با ایجادفشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم‌رفتن الیاف پشمی می‌شوند. دو خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدن ِ پشم امکان تولید نمد را فراهم می‌کنند.
روش تولید نمد به این ترتیب بوده :
ابتدا پشم را حلاجی میکردند،پشم حلاجی شده را در پارچه مخصوص و ضخیم نمد زنی،با طرح مورد نظر پهن میکردند و روی آن آب نسبتاً گرم با جارو به روی پشم می پاچیدند بعد از پاشیدن آب پارچه ضخیم را که پشم روی آن بود رول میکردند و با کلافی آن را می بستند و چند تن از مردان با پا آن را ماساژ میدادند تا پشم ها به هم بچسبند و آن را تا شب استراحت میدادند و رول را باز میکردند و پارچه را بر میداشتند و دوباره پشم ها را با دست ماساژ میدادند و پشم ها تبدیل به نمد میشد.
پشمی که برای تولید نمد به کار می‌رود پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند است. از صابون و زرده تخم‌مرغ نیز می‌توان برای بهتر شدن کیفیت کار استفاده کرد. متاسفانه صنعت گلیم بافی و نمد بافی در رابر روبه فراموشی است.
هنری که روزی به فراموشی سپرده شده، اکنون می توان با خلاقیت و نو آوری هنرمندان در ردیف کارهای فاخر جهانی قرار گیرد .
نمد مثل گلی که سفال کار می توان آن را به اشکال مختلف بسازد و این انگیزه می خواهد برای هنرمندان رابری تا با شیوه جدید تلفیق ابریشم و پشم این بافته قدیمی را به لحاظ هنری و کیفیت با انواع خارجی آن قابل رقابت کند این حریر نمد سبک و بوی تند پشم سنتی را ندارد با صابون معطر کار میشود این شیوه نمد در ایران در استان اصفهان به ثبت جهانی رسیده است .
ظرافت نامحدود بودن در طرح و نقش و نحوه سریع آموزش و تولید از ویژگی های حریر نمد است امکان برش و دوخت در لباس دارد بهترین هنر سنتی که در نمد فاخر شناخته شده است.
در گذشته مغازه های نمدمالی “انواع نمد محلی” در شهررابر چشم نواز بود و در محله جواران چنان رونق داشت که گویی مسابقه ایی بزرگ در راه است.
نمد به خاطر ویژگی‌های خاص خود در تابستان خنک و در زمستان گرم است و در صورتی که به عنوان زیر انداز استفاده شود در درمان درد کمر موثر است. بار‌ها شده برخی نیز برای درمان خار پاشنه به دکتر مراجعه کرده‌اند و نتیجه‌ای نگرفته‌اند اما با استفاده از نمد در کف کفش‌هایشان درمان شده‌اند.
ماده اصلی نمد پشم و گوسفند و به رنگ‌های طبیعی مانند سفید و سیاه و قهوه‌ای و برای نقش اندازی آن از پشم‌های رنگ شده شیمیایی بهره می‌جویند.نمد مالی یکی از صنایع منحصر به فرد و با قدمت بسیار زیاد در منطقه جواران می باشد که به علت زندگی عشایری و وجود ایل ها و طوایف مختلف کوچ نشین ودامداران باعث رونق این صنعت در روستا بوده است که شغل عده ی زیادی از ساکنین روستا را شامل می شد.که به تدریج با فرو کش نمودن زندگی عشایری این صنعت رو به افول گذاشته و تنها یک یا دو کارگاه در سطح روستا فعال است.
جیغ بافی :
چیق، چیغ یا چیخ از جمله صنایع دستی پر رواج در منطقه هنزاء است که بیشتر در بین عشایر منطقه مورد استفاده قرار میگیرد.
سیاه چادر نیز توسط زنان عشایر منطقه با استفاده از موی بز بافته می شود، عشایر به هنگام کوچ سیاه چادر را برپا کرده و با چیق دور تا دور آن را می پوشانند.
هنر چیغ بافی هنری دسته جمعی و گروهی است و اگر مرد عشایر مشغول بافتن چیغ باشد دیگر مردان عشایر که تجربه کاری آن را دارند، به کمک او می آیند.
بافت چغ به صورت های متعددی مانند ساده نقش طرح دار شطرنجی صورت میگیرد در بافت چغ نی یا کلته های مورد نظر باید یکسان و یک اندازه باشند و در طرز قرار گیری آنها باید سر به ته باشد که تعادل چغ حفظ شود اندازه چغ بستگی به کارایی ان دارد. در قدیم چغ به وسیله نخ های موی بافته میشد ک عمر بسیار بالای داشتند ولی با گذشت زمان طناب های پلاستیکی جایگزین شد سنگ های که به سر طناب ها بسته میشود بین دو تا سه کیلو میباشند که برای محکم شدن بافت میباشد
چیغ که عبارت از بافت حصیری به پهنای تقریبی ۱۵۰ سانتیمتر است و روی آن نقش های متفاوتی به وسیله نخ های رنگارنگ پشمی ایجاد میشود یکی از تولیدات مناطق عشایر نشین شهرستان میباشد که برای حفاظت اطراف سیاه چادرها از آن استفاده می شود . گاهی نیز در چادرهای بسیار بزرگ برای جدا سازی بخشهای داخلی چادر از یکدیگر استفاده می شود.
چیغ از نی که به صورت خودرو در محل زندگی عشایر می‌روید و موی بز بافته میشود و از ورود گرما، سرما، باد، باران و خاک به درون چادر پیشگیری می‌کند.
در واقع چیغ در اطراف چادرهای عشایری، به صورت یک حصار نصب میشود و بزرگ‌ترین خاصیتش این است که جلوی تابش مستقیم آفتاب به چادر را میگیرد و اجازه نمی‌دهد گرمای آفتاب به داخل چادر نفوذ کند. به اضافه این‌که در ساعاتی از روز و همچنین شب‌ها، وقتی لبه‌های چادر را بالا می‌زنند تا هوای خنک به داخل بیاید، چیغ ضمن آن‌که مانع دیده شدن درون چادر از بیرون‌می‌شود، هوای خنک را از لابه‌لای خود عبور می‌دهد و ضمنا‌جلوی ورود گرد و غبار ناشی‌از باد و عبور حیوانات را میگیرد.
از آنجا که نی‌ها توخالی هستند عایق حرارتی محسوب می‌شوند. هنگام باران نیز به دلیل بالا رفتن رطوبت هوا نی‌ها منبسط می‌شوند و به هم می‌چسبند؛ به این ترتیب در برابر ورود آب به داخل مقاومت می‌کنند. همچنین، موی بز به دلیل داشتن لایه چربی مانع نفوذ آب میشود. هنگام گرما و خشکی هوا نی‌ها منقبض می‌شوند و هوا می‌تواند وارد و خارج شود و تهویه هوای ملایمی در چادر به وجود می‌آید. همچنین، تحقیقات نشان داده است که مار و جانوران دیگر نمی‌توانند از موی بز عبور کنند و وارد چادر شوند.
در چیغ‌بافی برای تزئین چیغ از پشم و کامواهای رنگی استفاده می‌کنند. نقش‌های به کار رفته روی چیغ هندسی و ذهنی است.
طرحها، رنگها و زیبایی های چیغ به نوعی نشان دهنده سلیقه زن کوچ نشین آن چادر محسوب می شود و غالبا هنوز پس از سالها که از زندگی شهری می گذرد چیغ درمیان کوچ نشینان جایگاه ویژه ای دارد و به عنوان یکی از هنرها و صنایع دستی اغلب زنان کوچ نشین محسوب می شود
ناگفته نماند زنان و مردان عشایر صنایع دستی متنوعی دارد از جمله جاجیم بافی ، نمدمالی ،خورجین بافی ، کلته بافی ، نخ ریسی ، پته دوزی و غیره می باشد که تنها به گوشه از وضعیت این صنایع دستی در شهرستان پرداختیم .
صنایع دستی اصلی ترین سند هویت تاریخی ملت و بخشی از میراث فرهنگی ماست ، به خاطر کم توجهی در حال حاضر برخی از صنایع دستی و هنری روستاهای شهرستان رابر منسوخ شده ، برخی در حال منسوخ شدن و برخی دیگر کم رایج و فعال است.
