بگرام یکی از مهمترین مهره‌های شطرنج بازی ژئوپلیتیک در منطقه به شمار می‌رود. دستیابی دوباره آمریکا به این پایگاه می‌تواند بر وضعیت کشورهای مختلف آسیایی از جمله چین، افغانستان و ایران تأثیرگذار باشد.ترامپ نخستین بار در یک کنفرانس خبری در ۱۸ سپتامبر(۲۷ شهریور) به بازپس‌گیری بگرام اشاره کرد و سپس در ۲۰ سپتامبر در شبکه اجتماعی تروث‌سوشال تهدید کرد که اگر افغانستان پایگاه بگرام را پس ندهد، «اتفاقات بدی» رخ خواهد داد.
گزارش‌ها حاکی از آن است که رئیس‌جمهور آمریکا از زمان آغاز به کار دولتش در ژانویه سال جاری، به‌طور پنهانی از تیم امنیت ملی خود خواسته راه‌هایی برای بازپس‌گیری بگرام بررسی کنند. آمریکایی‌ها پس از سال‌ها اشغال افغانستان، در سال ۲۰۲۱ با حاکم شدن طالبان بر این کشور، به سرعت مجبور به ترک خاک افغانستان شدند.
کارشناسان معتقدند که بازپس‌گیری بگرام اقدامی جسورانه برای آمریکا به شمار می‌رود، اما این مسأله خطر افزایش تنش‌ها را نیز در پی دارد؛ زیرا طالبان با این موضوع مخالفت کرده و ممکن است آن را «اشغال دوباره» افغانستان تعبیر کند.
واکنش طالبان
با وجود آن‌که ترامپ مدعی شده بود مذاکرات برای بازپس‌گیری بگرام را با طالبان آغاز کرده است، مسئولان ارشد طالبان این ادعاها را رد و تأکید کردند: «یک وجب از خاک افغانستان هم قابل مذاکره نیست.»این گروه در بیانیه‌ای در ۲۱ سپتامبر با استناد به توافقات قبلی تأکید کرد که «استقلال و تمامیت ارضی افغانستان در بالاترین اولویت قرار دارد.»
بگرام که در ۵۰ کیلومتری شمال کابل قرار دارد، بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در افغانستان بود و در طول ۲۰ سال جنگ واشنگتن علیه طالبان، نقش مرکزی ایفا می‌کرد.اوایل سپتامبر، آدام بوهلر نماینده ویژه ترامپ در امور گروگان‌ها، با امیرخان متقی وزیر خارجه طالبان در کابل دیدار کرد. به جز این مورد، تماس واشنگتن با مقامات طالبان بسیار محدود بوده و بیشتر بر مذاکرات مربوط به گروگان‌ها متمرکز بوده است.ترامپ در ۱۸ سپتامبر در یک کنفرانس خبری مشترک با نخست‌وزیر بریتانیا، کی‌یر استارمر، اشاره کرد که مذاکراتی در جریان است و گفت ایالات متحده اهرم‌هایی در برابر طالبان دارد: «ما می‌خواهیم آن را پس بگیریم، چون آنها به چیزهایی از ما نیاز دارند.»راه‌های احتمالی برای بازگشت به بگرام می‌تواند شامل اجاره پایگاه، تبادل امتیازات متقابل، شناسایی رسمی دولت طالبان یا کمک‌های اقتصادی باشد. با این حال ترامپ گزینه اعزام نیرو برای بازپس‌گیری پایگاه را نیز منتفی ندانسته است.
مسئولان طالبان با خواسته آمریکا به شدت مخالفت کرده و اعلام کرده‌اند که اجازه تسلط دوباره نیروهای خارجی را بر این کشور نمی‌دهند. با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که ترامپ ممکن است با وعده‌های اقتصادی و مالی طالبان را برای بازپس‌گیری بگرام مجاب کند.تورک فرهادی از کارشناسان این حوزه گفته است طالبان بازگشت آمریکا با زور را منتفی می‌داند، اما «چارچوبی کامل از همکاری در آینده که شامل بگرام هم بشود» امکان‌پذیر است. او افزوده که این موضوعی نیست که به سرعت حل شود، بلکه پروژه‌ای بلندمدت است، اما ظرفیت همکاری اقتصادی آینده می‌تواند برای هر دو کشور مفید باشد.
پیامدها برای چین
ترامپ در سخنان ۱۸ سپتامبر بر اهمیت راهبردی بگرام برای رصد چین تأکید کرد: «یکی از دلایلی که ما این پایگاه را می‌خواهیم، این است که فقط یک ساعت تا جایی فاصله دارد که چین سلاح‌های هسته‌ای خود را می‌سازد.» منظور او محدوده آزمایش‌های چین در لوپ‌نور در منطقه شین‌جیانگ بود. حضور آمریکا در بگرام می‌تواند بر سرمایه‌گذاری‌های چین در افغانستان تأثیر بگذارد و مانع گسترش منطقه‌ای پکن شود.چین هم‌اکنون چندین پایگاه موشک بالستیک قاره‌پیما دارد که در حال گسترش است. طبق گزارش وزارت دفاع آمریکا به کنگره در سال ۲۰۲۴، چین می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۱۰۰۰ کلاهک عملیاتی داشته باشد.سخنگوی وزارت خارجه چین، لین جیان، در ۱۹ سپتامبر گفت: «دامن زدن به تنش و تقابل در منطقه حمایت نخواهد شد» و آینده افغانستان باید توسط مردمش تعیین شود.برخی تحلیلگران همچنین به رقابت بر سر منابع کمیاب معدنی افغانستان اشاره دارند که ممکن است هدف کلیدی واشنگتن باشد. فرهادی معتقد است که بازگشت احتمالی آمریکا می‌تواند توافق‌های اقتصادی در حوزه معادن کمیاب افغانستان را نیز شامل شود.
موقعیت ویژه بگرام
بگرام حدود ۸۰۰ کیلومتری کریدور واخان در مرز چین قرار گرفته است. این موقعیت، به واشنگتن اجازه می‌دهد ردپای رو به رشد پکن و اتصال افغانستان به طرح «یک کمربند، یک راه» و کریدور اقتصادی چین-پاکستان را زیر نظر بگیرد. از سوی دیگر، پروژه‌های حمایت‌شده توسط آمریکا همچون خط لوله تاپی(TAPI) و طرح برق CASA-1000 نیز در صورت ثبات منطقه می‌توانند جان تازه بگیرند.تاپی مخفف نام چهار کشور است: ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند. این خط لوله گاز طبیعی قرار است گاز ترکمنستان را از مسیر افغانستان به پاکستان و هند منتقل کند.این پروژه یک خط انتقال برق است که قرار است برق مازاد تابستانی نیروگاه‌های آبی قرقیزستان و تاجیکستان را به افغانستان و پاکستان برساند.طرح برق CASA-1000 هم یک خط انتقال برق است که قرار است برق مازاد تابستانی نیروگاه‌های آبی قرقیزستان و تاجیکستان را به افغانستان و پاکستان برساند.در واقع هر دو پروژه (تاپی و CASA-1000) برای افغانستان فرصتی طلایی هستند تا از موقعیت جغرافیایی‌اش درآمد ترانزیتی کسب کند اما مشکلات امنیتی این کشور در طول چند سال اخیر یکی از مهمترین موانع بوده است. آمریکا نمی‌خواهد چین و روسیه تنها بازیگران بزرگ انرژی در آسیای مرکزی باشند. در نتیجه با حمایت این کشور از پروژه‌های تاپی و طرح برق CASA-1000، آمریکا عملاً جایگزین‌هایی برای پروژه‌های انرژی تحت رهبری چین (مثل کریدور اقتصادی چین-پاکستان / CPEC) یا روسیه ایجاد می‌کند.
تأثیر بر ایران
نزدیکی بگرام به کشورهای شرقی ایران، از دیگر مواردی است که مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است. تصاحب دوباره بگرام می‌تواند ایران را تهدید کند؛ زیرا امکان رصد فعالیت‌های هسته‌ای و عملیات احتمالی نظامی در استان‌های شرقی را برای آمریکا فراهم می‌سازد.روزنامه تهران تایمز در ۲۲ سپتامبر نوشت: «بگرام به نیروهای آمریکایی اجازه می‌دهد شناسایی پهپادی، جاسوسی الکترونیک، اعزام سریع نیروهای ویژه و حملات موشکی یا هوایی علیه منافع ایران انجام دهند.»از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند که این پایگاه امکان رصد ناچیزی را برای آمریکا فراهم می‌کند و در عین حال می‌تواند خطر بزرگی هم برای این کشور به حساب آید؛ زیرا بلافاصله به هدفی ارزشمند برای گروه‌های ضدآمریکایی تبدیل خواهد شد و نیازمند تعهد امنیتی عظیم و مداوم خواهد بود.
چشم‌انداز آسیای مرکزی
در عین حال، پایگاه بگرام نقطه‌ای کلیدی برای رصد مرزهای افغانستان با ایران، چین و آسیای مرکزی محسوب می‌شود.بگرام در چهارراه جنوب و آسیای مرکزی قرار دارد و به آمریکا امکان می‌دهد با ایجاد یک سکوی پیشرو، زیرساخت‌های منطقه‌ای و نقاط راهبردی را تحت نظر داشته باشد.این پایگاه توانایی آگاهی موقعیتی، اعزام سریع نیرو و ایجاد امنیت چندلایه را افزایش می‌دهد. در صورت فعال شدن دوباره، بگرام معادلات امنیتی منطقه را تغییر داده و سطح جدیدی از حضور آمریکا در منطقه را رقم خواهد زد.
