امام حسن مجتبی(ع)، فرزند بزرگ حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) در شب نیمه ماه مبارک رمضان، سال سوم هجرت در شهر مدینه دیده به جهان گشود و به اعتراف دوست و دشمن، در فضائل و کمالات اخلاقی انسانی کامل بود؛ ایشان با توجه به نگاه ویژه اسلام برای پاکیزگی، نظافت و رعایت اصول بهداشتی، همانند همه موضوعات زندگی، دستورالعمل‌های ویژه‌ای را بیان کرده‌اند که در ادامه به بیان بخشی از آن‌ها می‌پردازیم.
در تأکیدات اسلام غذا خوردن آداب و اخلاقی دارد که بخشی از زندگی اجتماعی انسان را به خود اختصاص می‌دهد و اسلام برای آن اصولی طراحی کرده است؛ امام حسن مجتبی(ع) در این باب و در خصوص اهمیت آداب غذا خوردن می‌فرمایند: «فِی المائِدَةِ اثْنَتَی عَشَرَ خِصْلَةً یَجِبُ عَلی کُلِ مُسْلِمٍ أَنْ یَعْرِفَها، أَرْبَعٌ فیها فَرْضٌ، وَأَرْبَعٌ سُنَّةٌ، وَأَرْبَعٌ تَأْدیبٌ: الفَرْضُ: المَعْرِفَةُ، الرِّضا، التَّسْمِیَةُ، الشُّکْرُ. اَلسُّنَّةُ: الوُضُوءُ قَبْلَ الطَعامِ، الجُلُوسُ عَلی الجانِبِ الأیْسَرِ، الاکْلُ بِثَلاثَةِ أَصابِعَ، وَلَعْقِ الأصابِعِ. التَأْدِیبُ: الاکْلُ مِمّا یَلیکَ، تَصْغِیرُ اللُّقْمَةِ، تَجْویدُ المَضْغِ، قِلَّةُ النَظَرِ فی وُجُوهِ الناسِ»
یعنی سزاوار است مسلمان هنگام غذا خوردن، ۱۲ چیز را رعایت کند که چهار مورد آن واجب(اخلاقی) و چهار امر دیگر آن سنت و سیره اسلامی است و چهار مورد باقی مانده، از آداب محسوب می‌شود؛ چهار امر لازم ابتدا شناسایی غذا، خشنود بودن بدان‌چه روزی‌ات شده، نام خدا را بر زبان جاری کردن (بسم اللّه گفتن) و در نهایت شکر‌گزاری در برابر نعمتی است که به تو داده شده است.
اما چهار موضوعی که مراعات آن ثواب و سنت است شامل وضو گرفتن پیش از شروع به غذا، نشستن بر جانب چپ بدن، غذا را با سه انگشت بردارد و بخورد و انگشتان خود را بلیسد؛ چهار امر باقی‌مانده که از ادب اسلامی به شمار می‌رود هم شامل لقمه را از جلوی خویش بگیرد، لقمه‌های غذا را کوچک بردارد و غذا را خوب بجود و به صورت دیگران نگاه نکند است.( من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۲۲۷، ح ۳۸)
امام حسن مجتبی(ع) همچنین ضمن توصیه به شستن دست‌ها برای غذا می‌فرمایند: «غَسْلُ الیَـدَیْنِ قَبْـلَ الطَعامِ یُنْفی الفَقْرَ وَبَعْدَهُ یُنْفی الهَمَّ»؛ شستشوی دو دست قبل از غذا، فقر و بیچارگی را از بین می‌برد و بعد از غذا، غم و غصه را از بین می‌برد.(فروع کافی، ج ۶، ص ۲۹)
طی تحقیقات علمی ثابت شده که شادی سالم و روحیه‌بخش و حرکات نشاط آفرین افراد را پرتوان، فعال و نیرومند می‌کند و افرادی هم که با نشاط باشند، آموزه‌های اخلاقی و کمالات را بهتر می‌پذیرند. از این رو این موضوع جایگاه ویژه‌ای نزد امام حسن(ع) داشته است، چرا که تفریح و ورزش، اساس تربیت یافتگان مکتب حیات بخش اسلامی است؛ از این جهت مسئله سلامت جسمانی و نشاط روحی یکی دیگر از موضوعات مهمی است که مورد توجه خاص امام حسن مجتبی(ع) قرار دارد.
شادمانی از هیجانات بنیادی انسان است که نقش تعیین کننده‌ای در تأمین سلامت فرد و جامعه دارد. شادی، صرف‌نظر از چگونگی کسب آن، می‌تواند سلامت جسمی را بهبود بخشد و افراد شاد احساس امنیت بیشتری دارند، آسان‌تر تصمیم می‌گیرند و روحیه مشارکتی بالاتری دارند. شادمانی همواره با خرسندی، خوش‌بینی، امید و اعتماد همراه است؛ از این‌رو امام حسن مجتبی(ع) یکی از ویژگی‌های مؤمنین را پرنشاط بودن آنان می‌داند و می‌فرماید: «از ویژگی‌های انسان‌های با ایمان، شادی و نشاط داشتن در مسیر هدایت و خودداری از شهوات است». (۳. اعلام الدین، ص ۱۳۷)
همچنین امام حسن مجتبی(ع)، در کلامی گهربار مکارم و فضائل اخلاقی را نیز در ۱۰ مورد بیان می‌فرمایند که در آن شرم و حیا را به عنوان رأس این فضائل مورد تأکید قرار داده‌اند؛ این ۱۰ خصلت به ترتیب شامل؛ راستگویی، صداقت و راستی در وقت سختی و گرفتاری، بخشش به سائل، خوش خلقی، پاداش در مقابل کارها و ابتکارات، پیوند با خویشان، حمایت از همسایه، حق‌شناسی درباره دوست و رفیق، میهمان‌نوازی و در رأس همه این‌ها شرم و حیا است.
