سال1397 در حالی از سوی رهبر انقلاب با عنوان «حمایت از کالای ایرانی» نامگذاری شد که بسیاری از تحلیلگران اقتصادی پدیده مصرف را یکی از مولفه‌های مهم در رونق اقتصادی کشور قلمداد می‌کنند و شعار امسال را هدفی فراگیر برای به تحرک درآوردن پیشران‌های اقتصادی کشور می‌دانند.
تولید و اشتغال که محور تاکید رهبر انقلاب در سال96 بود، هرچند با اقداماتی در راستای تحقق مواجه شد ولی به باور کارشناسان اقتصادی این امر تحقق مطلوبی نیافت.
حمایت از تولید داخل که در شعار سال97متبلور است نه تنها یک عامل اقتصادی محض بلکه یک مولفه فرهنگی است که در صورت ترمیم فرهنگ مصرف، می‌تواند گره‌گشای بخش عظیمی از مشکلات اقتصادی کشور اعم از تعطیلی واحدهای تولیدی و در نتیجه بیکاری باشد.
در این زمینه به گفت‌وگو با یحیی آل‌اسحاق وزیر اسبق بازرگانی پرداختیم.
آل‌اسحاق در پاسخ به سوالی پیرامون نکته ممیّزه شعار «حمایت از کالای ایرانی» با شعار سال‌های قبل که توسط رهبر انقلاب مطرح شده بود، اظهار داشت: وضعیت اقتصادی ما چالش‌های متعددی دارد و راهکارهای متعددی هم برای حل موضوع موجود است. در حوزه اشتغال، تولید، حوزه‌های مالی، بانکی و معضلاتی چون حاشیه‌نشینی مشکلات متعددی در کشور وجود دارد.
*ویژگی شعار امسال هم جامعیت و هم شمول آن است
وی با بیان اینکه ویژگی شعار امسال هم جامعیت و هم شمول آن است، گفت: قسمتی از آن به دولت و قسمت عمده آن به خود مردم برمی‌گردد و بخشی از آن نیز به رسانه‌ها و مجموعه عوامل مؤثر در اقتصاد باز می‌گردد. جامعیت این شعار در بازیگران و تأثیرگذاران حوزه اقتصاد در عرصه عمل هست.
*تولیدات اکنون به اندازه کافی بازار ندارند
وی با اشاره به «تقاضا» به عنوان یکی از مشکلات اساسی اقتصاد کشور تصریح کرد: واحدهای تولیدی ما علی‌رغم همه مشکلاتی که داشتند، در مورد تأمین کالا، مواد اولیه، قطعات، هزینه‌های مالی و مسائل متعدد، تولیداتی را انجام داده‌اند. این تولیدات اکنون به اندازه کافی بازار ندارد و محصولاتشان یا در انبارها باقی مانده یا به صورت نسیه فروخته‌اند و برای صادرات نیز مشکلات متعددی دارند و خروجی کار که باید منجر به فروش و صادرات شود اکنون لَنگ است.
آل اسحاق افزود: تکیه امسال رهبر انقلاب به این قسمت از کار است یعنی اگر محصول ایرانی حمایت و خریداری شود، چرخ واحدهای تولیدی کار می‌کند، اشتغال ایجاد می‌شود و قدرت خرید مردم بالا می‌رود و همین مسئله محرکه‌ای برای تمام چرخ اقتصادی می‌شود.
*شعار سال97 همه بازیگران اقتصادی را مخاطب قرار می‌دهد
وزیر اسبق بازرگانی در ادامه داد: وجه تمایز شعار سال 97 در این است که این رویکرد، تقریباً همه بازیگران اقتصادی را در حوزه‌های اشتغال، تولید، مصرف، دولت و مردم مخاطب قرار می‌دهد.
وی با اشاره به سه واژه بسیار مهم و جهان‌شمول داریم وطن، ملیت و منافع ملی خاطرنشان کرد: این 3 واژه در تمام کشورها مورد احترام و توجه است و همگی برای حفظ مرزهای وطن خود جان می‌دهند. اگر دشمن به ملیت یک کشور حمله کند ملتی که آرمان و اهداف یکسان دارند با افتخار فداکاری می‌کنند و منافع ملی نیز به این ترتیب است.
آل اسحاق با بیان اینکه یکی از جنگ‌های رایج امروز جنگ اقتصادی است و این به معنای حمله به مرزهای اقتصادی یک کشور است، اظهار داشت: به همان نسبتی که در جنگ‌های مسلحانه همه دفاع می‌کنند، باید در این جنگ هم دفاع انجام بگیرد و امروز جنگ ما عمدتاً در عرصه اقتصادی است.
وزیر اسبق بازرگانی در تشریح شباهت‌های جنگ اقتصادی با جنگ مسلحانه گفت: در جنگ اقتصادی همان برنامه‌هایی که در جنگ مسلحانه دارند، به همان ترتیب انجام می‌دهند. یک ستاد عملیاتی، نقشه جنگی و نفرات عملیاتی دارند و در 8 سال اخیر روی مسائل اقتصادی ما متمرکز شده‌اند. آنچه این اقدامات اعم از تحریم‌ها و تمام برخوردهایی که در حوزه‌های 5+1 و نظام بانکی صورت گرفته در همین راستا است.
وی افزود: یکی از شاخصه‌های اقتصادی «نظام بانکی» است که به آن حمله کرده‌اند و تمام محدودیت‌های ممکن را برعلیه ما به اجرا درآورده‌اند و در حوزه‌های حمل و نقل، قراردادها و معاملات اختلال ایجاد کرده‌اند.
*تولید داخلی یکی از عرصه‌های جنگ اقتصادی است
آل اسحاق یکی از حوزه‌هایی که مورد بررسی دشمن قرار گرفته را «تولید داخلی» دانسته و تصریح کرد: این حوزه را با عناوین مختلف مورد هجمه قرار داده‌اند و اگر ما به هر دلیل نتوانیم تولید نهایی را به مصرف برسانیم به معنای توقف صادرات، بیکاری و آسیب بزرگ به جامعه است. پس تولید داخلی یکی از مصادیق جنگ اقتصادی است که اکنون گرفتار آن هستیم.
وزیر اسبق بازرگانی در تبیین ویژگی‌های جنگ اقتصادی در حوزه تولید داخلی گفت: ویژگی این جنگ این است که از ما سربازگیری می‌کند و به دست خود ما، منافعمان را مورد تعرض قرار می‌دهد و از این طریق به مغازه‌ها، کارخانه‌ها و مرزهای اقتصادی ما حمله می‌کند.
*همه تاثیرگذاران اقتصاد باید تغییر برنامه دهند/ساماندهی برنامه حمایت از تولید داخل با حرف امکان‌پذیر نیست
وی با تاکید بر اینکه راهکار مقابله با این هجمه این است که همه تاثیرگذاران اقتصاد تغییر برنامه دهیم، اظهار داشت: یعنی ساماندهی برنامه حمایت از تولید داخل با حرف امکان‌پذیر نیست و نتیجه عملی نگاه عمیقانه‌ای به کار می‌طلبد. این مسئله در حد جنگ اقتصادی و تهدید و محملی برای حمله اقتصادی دشمن است که دشمن از این مدخل نفوذ می‌کند.
آل اسحق ضمن تاکید بر نگاه فرهنگی به تولید داخلی گفت: بحث اولیه مسئله فرهنگی است که ارزش‌گذاری به خرید داخل و مضموم شدن خرید کالاهای خارجی ذیل آن تعریف می‌شود که البته باید تعریف جامع و مانعی در حمایت از کالای داخلی بیان کرد؛ به این معنا که اینطور نیست که ما هیچ کالای خارجی نیاز نداریم و در جاهایی که امکان تولید وجود ندارد، می‌توان کالای خارجی استفاده کرد؛ ولی از لحاظ فرهنگی باید در این مورد کار شود تا مصرف کالای خارجی به صورت افتخار و تشخص مطرح نشود.
*افتخار به داشتن و فروختن محصول خارجی یک عارضه فرهنگی است
وزیر اسبق بازرگانی تاکید کرد: افتخار به داشتن و فروختن محصول خارجی یک عارضه فرهنگی است و باید به یک ضد ارزش تبدیل شود.
وی ضمن تاکید بر اینکه در تحقق یا عدم تحقق شعار امسال مسئله قاچاق نیز تاثیرگذار است، خاطرنشان کرد: دشمن متوجه شده که اگر بتواند کالای ایرانی را زمین‌گیر کند، می‌تواند در جنگ اقتصادی پیروز باشد. یکی از راه‌هایی که طراحان جنگ اقتصادی دنبال می‌کنند، ورود کالاهای خارجی به کشور است که یا به صورت رسمی و با ثبت سفارش، کالاهایی را که امکان تولید در داخل دارند، به داخل می‌فرستند و یا از طریق مبادی غیررسمی و قاچاق این هدف را دنبال می‌کنند.
*حدود 2 میلیارد دلار پوشاک ترکیه‌ای وارد کشور می‌شود/واردات بیسکوئیت اسپانیایی و گردوی چینی به کشور
آل اسحق در تشریح این قسمت از اظهارات خود افزود: طبق اعلام مسئولین اتحادیه پوشاک، حدود 2 میلیارد دلار پوشاک ترکیه‌ای وارد کشور می‌شود. اخیرا شاهد بودم که در فرودگاه مهرآباد بیسکویت اسپانیایی می‌فروشند در حالی‌که صنایع غذایی ما به دلایل متعدد در دنیا سرآمد است. شاهدیم که بادام هندی و مغز گردوی چینی وارد می‌شود و این در حالیست که ما باید برای ورود این کالاها به کشور ارز دهیم.
وزیر اسبق بازرگانی ادامه داد: دلار در کشور به هر دلیلی، امروز نزدیک 5 هزار تومان شده و واقعیت این است که اساساً در کشور ارز وجود ندارد و راه ورود آن قفل شده است. در این شرایط آیا درست است که این شندرغاز ارز را به جای دارو و ابزار جراحی به مغز گردو و بیسکویت اسپانیایی بدهیم؟
وی ضمن بیان اینکه یکی از کارهای حداقلی دشمن این است که به صورت رسمی یا قاچاق حداقل 20 میلیارد دلار کالایی که در داخل می‌توانیم تولید کنیم را به کشور می‌فرستد، اظهار داشت: این مبلغ اگر در داخل به جریان بیافتد، تولید و اشتغال به میزان قابل توجهی رونق می‌یابد. اگر می‌گوییم یکی از آفت‌های بزرگ کشور تعطیلی کارخانجات و بیکاری است و آثار این بیکاری قدرت خرید و مسائل فرهنگی و اجتماعی مردم است، چرا باید دودستی 20 میلیارد دلار را دست دشمن تهدیدگر بدهیم؟ آیا این به این معنا نیست که سرباز خارجی را وارد کشور می‌کنیم تا به برادر و خواهر خود لطمه بزند؟
آل اسحاق با بیان اینکه برخورد با قاچاق و واردات کالاهایی که در داخل هست باید با دید غیرتی، همّیتی و تهدیدی انجام شود، تاکید کرد: اگر بخواهیم مصرف داخلی را رونق دهیم، حداقل 20 میلیارد دلار در اختیار داریم که مردم، دولت و قوای انتظامی و نظامی با جلوگیری از واردات این کالاها به کشور، می‌توانند آن را از یک تهدید به فرصت تبدیل کنند.
وزیر اسبق بازرگانی با اشاره به نقش مهم تولیدکنندگان در تحقق شعار«حمایت از کالای ایرانی» تصریح کرد: تولیدکنندگان ما باید بدانند که اگر جنس بی‌کیفیت تولید کنند، تمام زحمات و هزینه‌ها را ضایع می‌کنند. وقتی این امکان وجود دارد که با دقتی بیشتر جنسی با کیفیت تولید کرد که توان رقابت با جنس خارجی را داشته باشد چرا نباید تولید کرد؟
وی ادامه داد: از سویی دیگر تولیدکننده اگر جنس با کیفیت تولید کند، حتماً در بازار خارجی خرید خواهد داشت. من رئیس اتاق مشترک ایران و عراق هستم؛ اکنون همه به بازار عراق هجمه کرده‌اند و وضع عراق نیز از لحاظ مالی خوب است چون هم درآمد نفتی‌شان 2 برابر ماست و هم جمعیت‌شان نصف جمعیت ایران است. ضمناً به همه چیز اعم از یک تکه آجر تا نیروگاه و پالایشگاه نیاز دارند. در این بازار، تولید کننده باید توان رقابت داشته باشد و نمی‌شود به عراقی‌ها هم گفت جنس گران و بی‌کیفیت ایرانی بخرید.
*تولیدکنندگان در خط مقدم جنگ اقتصادی هستند/کارخانه جبهه است
آل اسحق با بیان اینکه اگر تولیدکنندگان ایرانی جنس با کیفیت تولید کنند، در بازار عراق که حداقل 20 میلیارد دلار آن متعلق به ایران است می‌توانند نقش‌آفرین باشند، گفت: تولیدکننده نیز باید به خاطر ملت و جنگ با دشمن در تولیدات خود دقت کند.
وزیر اسبق بازرگانی با تاکید بر اینکه اکنون تولیدکنندگان در خط مقدم جنگ اقتصادی هستند و امروز خط مقدم کارخانه است، گفت: خط مقدم ما تاکتیک‌های اقتصادی و تولید محصول با کیفیت ارزان‌قیمت و قابل رقابت با بازار خارجی است. اگر این مفهوم بین تولیدکننده جا بیفتد که کارخانه جبهه است خیلی از مسائل حل می‌شود.
وی با اشاره به رویکردها و سیاست‌های کلان اقتصادی به عنوان مولفه دیگر در میزان تحقق شعار سال97 گفت: این بخش مربوط به نظام و پیرو مدل اقتصادی ما است. مدلی که اکنون اجرا می‌کنیم، صنایع ما را به دو قسمت تقسیم کرده است. صنایع پیشران و صنایع پیرو مدلی است که دولت اجرا می‌کند. صنایع پیشران اعم از خودرو و واحدهای بزرگی چون پتروشیمی هستند که تعدادکارکنان آنها بالای 100 نفرند.
*واحدهای کوچک و متوسط در سیاست‌های کلان در حاشیه هستند
آل اسحاق افزود: حدود 85 هزار واحد از وزارت صنعت، معدن و تجارت پروانه بهره‌برداری گرفته‌اند که از آن 85 هزار واحد، 95 درصدشان واحدهایی هستند که پایین 50 نفر نیرو دارند که با عنوان واحدهای کوچک و متوسط شناخته می‌شوند. 6 درصد آن تعداد واحدهایی هستند که بالای 100 نفر نیرو دارند. واحدهای کوچک و متوسط حداقل 40 درصد از اشتغال و تولید کشور را شامل می‌شوند ولی این واحدها در سیاست‌های کلان در حاشیه هستند.
وزیر اسبق بازرگانی ادامه داد: برای مثال سال گذشته نظام بانکی 550 هزار میلیارد تومان تسهیلات داد که از این مبلغ حداکثر 20 درصد به واحدهای کوچک و متوسط اختصاص یافته و حدود 70 درصد به واحدهای بزرگ که تنها 6 درصد از صنایع را شامل می‌شوند، اختصاص یافته است.
*تعطیلی واحدهای کوچک و متوسط به معنای افزایش بیکاری است
آل اسحاق با بیان اینکه بالای 50 درصد از واحدهای کوچک و متوسط یا تعطیل شده‌اند و یا در حال تعطیلی هستند که این به معنای افزایش بیکاری و معضلات متعدد پیرو آن است، اظهار داشت: بالای 80درصد از حدود 160 هیات خارجی که سال گذشته به کشور برای مذاکرات اقتصادی آمده‌اند، مربوط به واحدهای بزرگ هستند و اکثریت مذاکرات و قراردادها مربوط به این واحدها است.
وی با اشاره به رویکرد اقتصادی برخی کشورهای توسعه یافته تصریح کرد: این درحالی است که بالای 70درصد از اقتصاد آلمان و 80درصد از اقتصاد اتریش به دست واحدهای کوچک و متوسط است و در دنیا متوجه شده‌اند که برای اقتصاد پایدار باید از واحدهای کوچک و متوسط حمایت کنند.
*مشکل تقاضا را باید با تقویت قدرت خرید مصرف‌کننده متوسط به پایین برطرف کنیم
وزیر اسبق بازرگانی ضمن تاکید بر توجه به مقوله مصرف‌کننده تصریح کرد: بالای 60درصد از جامعه ما از نظر ضریب جینی متوسط به پایین هستند و عمده خریداران محصولات ایرانی نیز همین جمعیت هستند.
آل اسحاق افزود: کسانی که ضریب جینی بالایی دارند، نیازهایشان را تامین کرده‌اند و نوع مصرف آنها عموما محصولات داخلی نیست.
وی ضمن تاکید بر اینکه مشکل تقاضا را باید با تقویت قدرت خرید مصرف کننده متوسط به پایین برطرف کنیم، گفت: 70درصد از نیازهای گروه متوسط به پایین شامل مواد غذایی، اجاره مسکن، پوشاک و بهداشت است. علی‌رغم اینکه دولت می‌گوید تورم تک رقمی است ولی این 5مقوله طبق آمارهای بانک مرکزی در 5-6سال گذشته 15تا20درصد گران شده اند. تورم تک‌رقمی است ولی گوشت از 30هزار تومان به 50هزار تومان رسیده، اجاره مسکن 20درصد بالا رفته، پوشاک گران شده و هزینه یک عمل جراحی گاها کل درآمد یک سال یک فرد در جامعه است.
وزیر اسبق بازرگانی با طرح این سوال که حال با این شرایط پولی برای این فرد می‌ماند که محصول داخلی بخرد و برای مثال یخچال خود را عوض کند؟ خاطرنشان کرد: یکی از راه حل‌ها توجه به واحدهای کوچک و متوسط است که 40درصد از اشتغال را دارند تا حداقل وضع موجود حفظ شود و کارخانه تعطیل نشود.
*کارخانه‌های سیمان کشور با 60درصد از ظرفیت کار می‌کنند
آل اسحاق با بیان اینکه یکی دیگر از راه‌ها راه‌اندازی یک میلیون مسکن مهر است که با راه‌اندازی آن هم یک میلیون نفر از اجاره‌نشینی خارج می‌شوند و هم 200تا300نوع شغل ایجاد می‌شود، گفت: اگر واقعا بخواهیم تولیدات داخلی راه بیافتند، باید حوزه مسکن رونق یابد. الان کارخانه‌های سیمان ما در کل کشور با 60درصد از ظرفیت کار می‌کنند. یعنی سرمایه‌گذاری کرده و از بانک‌ها وام گرفته‌اند و الان هرچه هم کار می‌کنند بهره بانکی می‌دهند. صادرات هم که نمی‌تواند بکنند و بیچاره اندر بیچاره شده‌اند.
*کم کردن هزینه مصرف‌کننده قدرت خرید را افزایش می‌دهد
وی با تاکید بر اینکه مسکن مهر اگر راه بیافتند حداقل 200نوع اشتغال ایجاد می‌شود و این هم در حالی است که 60تا90درصد از هزینه‌های این مسکن‌ها انجام شده است، اظهار داشت: کم کردن هزینه مصرف‌کننده قدرت خرید را افزایش می‌دهد. 24قلم کالای اساسی وجود دارد که دولت می‌تواند اجازه گران شدن آن را ندهد و کالای اساسی مورد نیاز طبقه متوسط را باید ارزان کرد.
وزیر اسبق بازرگانی با تاکید بر اینکه اگر به پیام رهبری ریشه‌ای فکر کنیم، اینکه ایشان فرمودند مسائل قابل حل است، من به صورت حرفه‌‌ای می‌گویم که قابل حل است و به هیچ عنوان شعار نیست، اظهار داشت: اگر عمقی نگاه کنیم همه مسائل قابل حل است؛ چون زیربناها انجام شده و نیروی انسانی بارور شده و تحصیل‌کرده که اولین آورده توسعه اقتصادی است در کشور به حد کافی وجود دارد.
*زیربنای رونق اقتصادی وجود دارد ولی باید نظام تدبیر اصلاح شود
آل اسحاق با تاکید بر وجود زیرساخت‌های لازم برای رونق اقتصادی گفت: همه استان‌ها جاده، شهرک صنعتی و زیربناهای دیگر را دارند ولی باید نظام تدبیر را درست کرد. نسخه عملیاتی هم دستمان است و 24بند اقتصاد مقاومتی حاصل هزینه-فایده 40سال است که همه عقول کشور روی آن نظر داده‌اند که باید عملیاتی شود.
*مدیران اجرایی به اقتصاد درونزای برون‌نگر باور ندارند
وی با تاکید بر اینکه این درونزای برون‌نگر که بارها مطرح شده باید عملیاتی شود و باور کنیم راه همین است، اظهار داشت: مدیران اجرایی ما باور بر این ندارند که می‌شود درونزای برون‌نگر شد و با نگاه به بیرون محصول داخلی قابل رقابت تولید کرد.
وزیر اسبق بازرگانی با تاکید بر توجه به بازارهای خارجی برای صادرات کالا و فناوری گفت: دولت در برابر امنیتی که در عراق ایجاد شده، اکنون باید نتیجه بگیرد در حالی که شاهدیم عربستان پولی را که به داعش می‌داد، اکنون به حمایت از بخش اقتصادش می‌دهد و 50میلیارد دلار برای تضمین پروژه‌هایش سرمایه‌گذاری کرده و شرط می‌گذارد که اولا مکان پروژه‌ها جایی که ما می‌گوییم باشد و ثانیا ایرانی‌ها در آن پروژه نباشند.
*برای تحقق فرمایشات رهبری باید تشریفات و تعارفات را کنار بگذاریم
آل اسحاق در پایان تاکید کرد: اگر می‌خواهیم فرمایشات بسیار عملیاتی رهبر انقلاب به صحنه اجرا در بیاید باید باورمندانه و با اعتقاد به اینکه در یک جنگ هستیم، تعارفات و تشریفات را کنار بگذاریم و معتقدانه وارد عمل شویم.
