معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه حمل و نقل راه‌آهن کشور، جزئیات ابرپروژه راه‌آهن قزوین- رشت را در گفتگو با خبرنگار ما بیان کرد. این پروژه که در سفر اخیر رئیس جمهوری و هیأت دولت به بهره برداری رسید، اصلی‌ترین بخش سفر مقامات دولتی به خطه سرسبز گیلان را تشکیل می‌دهد.
به گفته خیرالله خادمی، ایران موفق شده است برای دومین بار راه‌آهن را از دل کوه‌های سر به فلک کشیده البرز عبور دهد و به رکورد تازه‌ای در این عرصه دست یابد.
خادمی درباره ابرپروژه یاد شده می‌گوید این پروژه با هزینه به روز شده ۶ هزار میلیارد تومان انجام شده که در صورت تکمیل یعنی با احداث بخش راه‌آهن رشت- آستارا توان اتصال ریلی آسیای جنوبی و شرق دور را به روسیه و اتحادیه اروپایی مهیا می‌سازد.
در ادامه، مشروح این گفتگو را می‌خوانید:
توسعه زیرساخت راه‌آهن در دولت دوازدهم نسبت به گذشته چگونه است؟
یکی از برنامه‌های اصلی دولت‌های یازدهم و دوازدهم، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل کشور با توسعه اولویت‌های توسعه حمل و نقل ریلی است.در ابتدای دولت یازدهم، نزدیک به ۳۴۰۰ کیلومتر مسیر ریلی در دست اجرا داشتیم و این در حالی بود که ۱۰ هزار کیلومتر توسعه در برنامه داشتیم. در این شرایط مهم‌ترین کاری که صورت گرفت، اولویت‌بندی پروژه‌ها بود تا مشخص شود که کدام پروژه باید زودتر مورد بهره‌برداری قرار گیرد. تکمیل ۹۷۵ کیلومتر از مسیر‌ها به‌عنوان اولویت اول تعیین شد و باید عملاً حدود ۵ مرکز استان به اضافه کشور افغانستان را به شبکه ریلی ایران متصل می‌کردیم.
استان‌های اولویت دار ما استان‌های بسیار پرجمعیتی بودند، سعی شد محور‌هایی در نظر گرفته شود که بیشترین تأثیر را در کریدور‌های حمل و نقلی دارند و هم به‌عنوان تکمیل‌کننده کریدور‌های ریلی بخصوص شمال به جنوب محسوب می‌شوند.
ما مرکز استان‌های کرمانشاه، همدان و آذربایجان غربی را به شبکه ریلی تا قبل از افتتاح اخیر راه‌آهن گیلان اتصال داده بودیم. در سال ۹۶ و ۹۷ درمجموع ۵۴۰ کیلومتر راه‌آهن به بهره‌برداری رسید که عدد قابل توجهی است.
چرا راه‌آهن قزوین - رشت برای وزارت راه و شهرسازی دارای اولویت بود؟
مهم‌تر از همه پروژه‌ها، اتصال مرکز استان گیلان به شبکه ریلی بود، این پروژه خاص، ویژگی‌های زیادی داشت که انجام آن را برای ما ممتازتر می‌کرد. یکی از دلایل اولویت این بود که تکمیل‌کننده حلقه مفقوده‌ای از کریدور ریلی شمال به جنوب است که از البرز عبور می‌کرد و در اصل مهم‌ترین بخش از کریدور شمال به جنوب کشور محسوب می‌شود. این راه‌آهن باید در ادامه به آستارا برود و شاخه دیگر به انزلی خواهد رفت تا اتصال دریای خزر را به خلیج فارس و کشور‌های جمهوری آذربایجان، روسیه و در نهایت اتحادیه اروپا مقدور کند.
از دیدگاه فنی و اقتصاد داخلی، اهمیت این ابرپروژه چیست؟
ما برای دومین بار پس از دوره احداث پل ورسک از کوه‌های سر به فلک کشیده البرز عبور کردیم. ما هیچ وقت از این منطقه عبور نکرده بودیم برای اینکه بسیار منطقه صعب‌العبور و کوهستانی‌ای است. متخصصان این حوزه بخوبی می‌دانند این منطقه از یک ساختار زمین شناسی بسیار پیچیده برخوردار است که احداث تونل و پل را بسیار سخت می‌کند. این خط آهن به خاطرعبور از مناطق صعب العبور و عبور از دریاچه منجیل نیازمند ۳۵ کیلومتر تونل و ۸.۵ کیلومتر پل‌های بسیار عظیم بود که یکی از پل‌ها روی دریاچه سد منجیل است که طولانی‌ترین پل ریلی کشور است.
در طول مسیر هم ۲۲ میلیون متر مکعب خاکبرداری و خاکریزی باید انجام می‌شد و ۱.۵ میلیون متر مکعب بتن‌ریزی داشت که عملاً آن را تبدیل به یک ابرپروژه عمرانی می‌کرد.
همچنین منظر و سیمای این محور هم بسیار مورد توجه است، این محور از حاشیه رودخانه سپید رود تا رشت عبور می‌کند که مناطق طبیعی بی نظیری دارد و در آینده به‌عنوان یک محور توریستی برای کل مردم ایران محسوب خواهد شد که می‌توانند بیایند سیاحت کنند.
برای استان گیلان، دستاورد این خط آهن چیست؟
گیلان استان بسیار پرجمعیتی است که ظرفیت بالایی از لحاظ اقتصادی و باری دارد و هم اینکه منطقه بسیار مسافرخیز و هدف گردشگری است و اتصال این مرکز به شبکه ریلی برای آن بسیار مهم است. در حاشیه استان گیلان، دو بندر مهم انزلی و کاسپین را داریم که اتصال ریلی این دو بندر برای ما بسیار مهم بود، تجمع این ویژگی‌ها در یک پروژه بسیار کم است.
خصوصیات فنی ایستگاه‌های مسیر راه‌آهن قزوین- رشت چیست؟
محور از قزوین که شروع می‌شود، از راه‌آهن تهران به تبریز و از ایستگاه سیاه چشمه جدا شده و در ۱۶۴ کیلومتر مسیر کوهستانی با دره‌های عمیق و مناطق صعب العبور را طی می‌کند. برای اجرای این مسیر، حدود ۲۰۵ کیلومتر ریل‌گذاری کردیم و ۹ ایستگاه احداث شد. بالغ بر ۲۰ هزار متر مربع زیربنا در ایستگاه‌ها داریم، در نهایت ایستگاه رشت به‌عنوان یک ایستگاه زیبا و بزرگ به مساحت ۶۲ هکتار و نزدیک به ۸۵۰۰ متر مربع زیربنا اجرا شده است که بزرگترین ایستگاه تشکیلاتی ما در شمال است که می‌تواند در جابه‌جایی کالا و مسافر این استان نقش بسیار مهمی را ایفا کند.
در احداث این خط آهن، چقدر از کمک‌های فناورانه بین‌المللی بهره بردید؟
پروژه، صددرصد بومی است. با همه پیچیدگی‌های مهندسی و خاص بودن آن، تمام پروژه توسط مهندسان و متخصصان ایرانی احداث شده و محصول کاملاً داخلی است.
بجز ریل که از خارج از کشور آوردیم، تمام مصالح و تجهیزات و کار‌های طراحی، سازندگی و نظارت، توسط مهندسان، تکنیسین‌ها و کارگران ایرانی انجام گرفته است. این خود یک افتخاربزرگ در سطح مهندسی کشور است که قابلیت صادرات خدمات مهندسی ما را به کشور‌های دیگر هم نشان می‌دهد.
دستاورد بین‌المللی راه‌آهن قزوین- رشت برای کشور چیست؟
اتصال کریدور راه‌آهن شمال به جنوب می‌تواند تحول عمده‌ای در اقتصاد استان و حتی کشور به همراه داشته باشد و اگر به آستارا برسیم، می‌توانیم کریدور شمال- جنوب را تکمیل کرده و نقش تاریخی ایران که به‌عنوان پل ارتباطی شرق به غرب دنیا و حلقه اتصال شرق و غرب آسیا و آسیا و اروپا را احیا خواهیم کرد. با احداث این پروژه که یادآور جاده‌های تاریخی ما مانند ابریشم و شاهی است، دولت‌هایی که در اطراف ما هستند از جمله روسیه، چین، هند و جنوب شرق آسیا، با چنین پروژه‌هایی ما را به‌عنوان «هاب منطقه» خواهند شناخت.
بجز حمل و نقل کالا و مسافر داخلی، تأثیرش را در حمل و نقل بین‌المللی باید دید، حدود ۴۰ میلیون تن بار، سالانه از جنوب شرق آسیا، هند می‌آید و به سمت اروپا و روسیه یا بالعکس حمل می‌شود، این‌ها برای طی کردن مسیر ۳۶ تا ۴۰ روز روی آب هستند. اگر این ریل به آستارا برسد و از بندرعباس بارگیری شود و به سمت اروپا برود، زمان سیر کالا به حدود نصف کاهش خواهد یافت. یعنی ۱۷ روز می‌شود و هزینه حمل و نقل هم ۳۰ درصد کم خواهد شد و نقش بالایی در درآمد زایی و ترانزیت خواهد داشت. درهمین راستا وابستگی، همبستگی و اتحاد بین کشور‌های مختلفی که از این محور استفاده می‌کنند بسیار بیشتر از درآمد اقتصادی خواهد بود.
چقدر دیگر از مسیر تا آستارا باقی مانده است تا اتصال ریلی ایران به جمهوری آذربایجان هم تکمیل شود؟
۱۶۲ کیلومتر دیگر از رشت به آستارا مانده است که عملیات قرارداد طراحی و اجرای آن طی شده است. نوع مهندسی کار، راحت‌تر است. همچنین در قطعه خط آهن رشت به انزلی، پیمانکار فعال است. این مسیر هم به طول ۴۰ کیلومتر است و امیدواریم تا دو سال و نیم دیگر به انزلی برسیم و بنادر شمال را به جنوب برسانیم. موافقتنامه با مناطق آزاد انزلی در این سفر بسته شده تا ظرف ۲ سال آینده به بندر کاسپین هم برسیم.
هزینه انجام شده عملیات راه‌آهن قزوین- رشت چقدر است؟
ما در طول ۱۱ سال عملیات اجرایی را انجام دادیم. مبلغ هزینه شده ۱۸۵۰ میلیارد تومان است، ولی ارزش روز آن بیش از ۶ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود؛ لذا می‌بینیم از لحاظ عدد و ارقام هم پروژه بزرگی است.
