گاهی دیده‌ایم که برخی افراد به ما می‌گویند به اشتباه مبلغی پول به حسابشان واریز شده است یا این که بلعکس شخصی را می بینیم که در اثر بی‌توجهی، پولی را به حساب فرد دیگری واریز نموده است.
در این مطلب قصد داریم که راهکا‌رهای قانونی برخورد با این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.
مسئولیت ما در قبال پولی که اشتباه به حسابمان واریز شده
ابتدا باید گفت هر دارنده حساب بانکی مسولیتی مشخص در قانون دارد که در ابتدای ایجاد یا افتتاح حساب بانکی، این مسئولیت در قراردادی که بین دارنده حساب و بانک منعقد می شود، به دارنده حساب گوشزد شده و از او امضا می‌گیرند. ولی منظور از مسئولیت در اینجا به طور خاص، مسئولیتی نیست که در زمان افتتاح حساب بانکی برای شما به وجود می آید بلکه مسئولیت حقوقی و کیفری دارنده حساب در مواردی که بدون دلیل و حساب و کتاب، به حساب بانکی شخص پول واریز می شود مدنظر است.
اولین مسئولیت دارنده حساب بانکی که برای او پول واریز شده است، احتمال اشتباه فردی است که پول را واریز کرده است. بسیاری از اشخاص هنگام جابجا کردن پول درعابربانک‌ها و حتی در فیش‌های دستی بانکی، ناخواسته مرتکب اشتباه می شوند و پول را به حسابی که مدنظرشان نیست منتقل می‌کنند. عجله، بی‌دقتی، نداشتن سواد کافی ممکن است باعث بروز این اشتباهات باشد.
در اینجا، مسئولیت کسی که پول به حساب او واریز شده است، یک مسئولیت حقوقی است. طبق ماده ی 301 از قانون مدنی ایران باید گفت: چنانچه فردی چیزی را که استحاق دریافت آن را نداشته، عمدا یا به اشتباه دریافت نماید؛ بایستی طبق قانون آن چیز را به مالکش تسلیم نماید. همچنین طبق ماده ی 303 از قانون مدنی، چنانچه شخصی مالی را که مستحق گرفتن آن نبوده است را دریافت نماید، ضامن اصل مال و منافع آن می باشد.
و در همین رابطه طبق ماده ی 265 از قانون مدنی، چنانچه شخصی چیزی را به دیگری بدهد، در حالی که مقروض آن چیز نباشد، می‌تواند آن را استرداد نماید.
حال اگر فرد گیرنده، در این زمان اقدام به برداشت پول نماید، ممکن است حتی به خیانت نمودن در امانت محکوم گردد که البته این تصمیم به عهده ی قاضی دادگاه و قابل تامل خواهد بود.
هشدار دربراه واریز اشتباهی پول به حسابمان
ممکن است پیامی دریافت کنید که مبلغی به حساب شما واریز شده است و بعد از چندین دقیقه فردی با شما تماس می‌گیرد که مثلا: قرار بوده به حساب برادرم مبلغی را واریز کنم ولی به اشتباه به حساب شما واریز کرده‌ام، لطفا آن مبلغ را به این شماره کارت که می‌خواهند الان پدرم را از بیمارستان مرخص کنند واریز کنید. شما هم پول را به شماره کارت اعلامی واریز می‌کنید وغافل از اینکه او دقایقی قبل، از شخصی پیش پرداخت یک معامله را گرفته و شماره کارت شما را داده است و در حال حاضر داخل یک طلا فروشی، به همان مبلغ واریزی به حساب شما طلا خریده است و از شما می خواهد پول را به این شماره کارت که متعلق به فروشنده طلا هست واریز کنید. حال او مالک طلا شده، اما شما و طلافروش و شخص مال باخته که وسیله و ابزار معاملات او شده‌اید باید در مقابل قانون پاسخگو باشید و فردی که بی دلیل به حسابش پول واریز می شود در معرض اتهام قرار می‌گیرد. در معرض اتهام بودن یعنی اینکه جرمی را به او نسبت می‌دهند و او باید از در این رابطه از خود رفع اتهام کند و فرد باید بی اطلاعی خود را از این جرم اثبات کرده و تبرئه شود و تنها مسئولیت حقوقی پس دادن پول به گردنش بماند.
از همین جهت درصورتی که وجهی به حسابتان آمد و تماس گرفته شد که مبلغ به اشتباه واریز شده است و به فلان شماره کارت عودت دهید ، توصیه می‌شود؛ تا ۴۸ ساعت از هرگونه جابجایی پول خودداری کنید و جهت بازگشت پول، با هماهنگی بانک مربوطه و اطلاع به پلیس، مبلغ را فقط به شماره کارتی که وجه را به حساب شما واریز کرده است عودت نمایید و فیش آن را نزد خود نگاه دارید.
همچنین دیده شده مجرمین برای سو استفاده و یا حتی برای پولشویی، مبلغ پولی را که سرقت کرده‌اند برای اینکه پلیس را گمراه کنند به حساب‌های گوناگون واریز می‌کنند و بعد از مدت زمانی از آن حساب‌ها مبلغ پول را برداشت و در نهایت هم پول را به صورت فیزیکی از بانک خارج می‌کنند
جلوگیری از سوء استفاده واریز اشتباهی پول
یکی از راه‌هایی که می‌توان از این اقدام کلاهبرداران اینترنتی باخبر شد، فعال کردن اس ام اس بانک است که بعد از هر تراکنش یک پیامک برای صاحب حساب ارسال شود. چرا که از نظر قضائی اگر پول‌های مختلفی به یک حساب مکرر و فوری واریز و برداشت شود مشکوک به پولشویی است و فوراً حساب فرد بلوکه می‌شود و آن شخص را به پلیس فتا احضار می‌کنند و عدم مطلع کردن پلیس یا بانک از این موضوع یعنی شخصی که این مبالغ به حسابش واریز شده در جریان این تراکنش‌ها بوده و از دید پلیس متهم است. لذا بهتر است هر زمانی که صاحب حساب متوجه تراکنش مشکوکی شد سریعاً به بانک اعلام کند تا از نظر قضائی برایش مشکلی به وجود نیاید. البته بعد از اعلام به بانک احتمال اینکه پلیس فتا صاحب حساب را نزد خود فرا بخوانند هم وجود دارد چرا که باید آن فرد به سوالاتی در راستای شفاف شدن آن تراکنش‌ها پاسخ دهد.
امروزه رمز دوم پویا هم دسترسی مجرمین را به حساب های بانکی سخت‌تر می‌کند و تا حد قابل قبولی جلوی جرایم مختلف اینترنتی از جمله پولشویی را می‌گیرد و به همین دلیل فعال کردن رمز دوم پویا بسیار مورد توصیه بوده است. در نهایت اگر پولی به حسابتان واریز و بعد برداشت شد و یا با شما تماس گرفتند که آن پول را عودت دهید، حتما این موضوع را به بانک و پلیس اطلاع دهید چراکه مجرمان با این روش پولشویی می‌کنند و عدم اطلاع رسانی شما ممکن است عواقب قانونی و مشکلاتی را برای شما در پیش داشته باشد.
آیا می‌توان وجه واریزی اشتباه به حساب دیگران را پس گرفت؟
جابه‌جا کردن پول از طریق گوشی تلفن همراه و با برنامه‌های بانکی، از طریق عابر بانک و یا راه‌های مختلفی که به لطف فنّاوری برای بشر به وجود آمده است، همچون موهبتی بزرگ ما را از رفت‌وآمد به بانک‌ها و ایستادن در صف‌های طولانی آن نجات داده و سرعت انتقال وجه را تا به طرز شگفت‌انگیزی افزایش داده است اما این موهبت بزرگ یک نقص کوچک هم دارد و اینکه گاهی ممکن است با واردکردن شماره‌حساب اشتباهی درگوشی موبایل خود یا در عابر بانک درحالی‌که عجله دارید یا تمرکز کافی ندارید پولی را به‌اشتباه به‌حساب شخص دیگری واریز کنید که هیچ نام و نشانی از او ندارید.
می‌خواهید بدانید در این شرایط چطور باید پول خود را پس بگیرید؟ مطلب زیر را بخوانید:
درخواست از بانک
کسی که به‌اشتباه پولی را به حساب دیگری واریز کرده است، برای پیگیری باید به بانک مربوطه مراجعه و درخواست کند تا به‌نوعی بتواند با شخصی که پول به حساب او واریز شده تماس بگیرد.
در این شرایط معمولاً شعبه بانک برای ارائه اطلاعات تماس با شما همکاری می‌کند، اما اگر شعبه به دلیل حفظ حریم خصوصی مشتریان حاضر به انجام این کار نشد، می‌توانید از کارکنان بانک بخواهید خودشان با دریافت‌کننده وجه تماس گرفته و درخواست استرداد (برگرداندن) پول کنند.
اجتناب فرد دریافت‌کننده پول از بازگرداندن آن
اما گاهی بعد از واریز اشتباه پول به حساب دیگری، شخص دریافت‌کننده پول، از استرداد مبلغ اجتناب می‌کند و حاضر به برگرداندن پول نیست؛ در این شرایط لازم است پیگیری قضایی انجام شود.
در خصوص این موضوع، موادی از قانون مدنی ایران، به ردّ مالی که بدون استحقاق گرفته‌شده است، اشاره دارد.
ماده ۳۰۱ قانون مدنی بیان می‌کند: کسی که به‌طور عمد یا به‌اشتباه چیزی را که مستحق نبوده، دریافت کند، ملزم است که آن را به مالک تسلیم کند.
همچنین ماده ۳۰۳ این قانون نیز عنوان می‌کند کسی که مالی را زمانی که مستحق نبوده دریافت کرده است، ضامن اصل مال و منافع آن است اعم از اینکه به عدم استحقاق خودآگاهی داشته یا نداشته باشد.
بنابراین، شخص مالباخته می‌تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف یا دادگاه، با استناد به فیش‌های واریزی، نسبت به پس گرفتن وجه خود اقدام کند.
تا زمانی که این فرایند طی شود، اگر دریافت‌کننده پول اقدام به برداشت وجه از حساب خود یا بخشی از مبلغ را خرج کند، احتمالاً به خیانت‌درامانت متهم می‌شود، که تصمیم در این مورد به عهده قاضی دادگاه است.
باید در نظر داشت اگر فردی به‌اشتباه مبلغی را برای کسی کارت به کارت کرده و برای پس گرفتن آن به مراجع قضایی مراجعه کند، اثبات وقوع اشتباه و عدم بدهی وی به آن فرد، بر عهده شخصی است که مبلغ را اشتباه واریز کرده است.
البته این مسئله را هم مدنظر قرار دهید که زمانی که پول واریزشده مبلغ زیادی نیست قطعاً دردسرهای برگرداندن پول در صورت امتناع شخصی که پول به حسابش واریز شده شما را از پیگیری منصرف می‌کند، پس شاید بهتر باشد در هنگام جابه‌جایی‌های بانکی و واریز وجه به حساب دیگران کمی دقت و تمرکز خود را بالا ببرید و با آرامش بیشتری این کار را انجام دهید.
آیا پولی که به اشتباه کارت به کارت شده قابل برگرداندن است؟
معمولاً در این مواقع کارکنان بانک با شما همکاری می‌نمایند، اما اگر به علت حفظ حریم خصوصی، بانک اطلاعاتی در مورد آن شخص به شما ارائه ندهد، می‌تواند از کارکنان بانک بخواهید که با آن فرد تماس گرفته و درخواست برگرداندن پول را بنمایند.
اگر در پی تماس با فرد آن شخص حاضر به برگرداندن پول نشد، چه کار می‌توان کرد؟
در مورد اشتباه کارت به کارت کردن پول طبق ماده ۳۰۱ قانون مدنی چنانچه فردی را که استحقاق دریافت آن پول را نداشته یا به اشتباه پولی را دریافت نماید، باید طبق قوانین آن پول را به مالکش برگرداند در صورت برنگرداندن آن ضامن اصل و منافع آن است.
اگر فردی که پول اشتباه به حساب واریز شده حاضر به پس دادن پول نشد، فرد یا مالباخته می‌تواند با مراجعه به دادگاه یا شورای حل اختلاف با استناد به فیش‌های واریزی خود نسبت به برگرداندن آن وجه اقدام نماید. اگر فرد گیرنده اقدام به برداشت و استفاده از پول بنماید، به وسیله دادگاه محکوم به خیانت در امانت می‌گردد.
ماده ۲۶۵ قانون مدنی در این مورد اظهار دارد، چنانکه شخصی چیزی را به دیگری بدهد در حالی که مقروض آن چیز نباشد، می‌تواند آن را پس بگیرد. اگر آن وجه بابت بدهی او باشد نمی‌تواند آن را پس بگیرد.
اگر فردی که وجهی به حسابش ریخته شده، بابت قرض یا کاری بوده نمی‌تواند آن را مطالبه کند. اما اگر فردی برای انجام کاری به حساب دیگری زودتر از انجام کار، پول به حساب آن فرد ریخته باشد و آن فرد کار را انجام ندهد، یعنی شفاها گفته که کار را انجام می‌دهد، در این حالت فرد می‌تواند دادخواست حقوقی تهیه کند و با ضمیمه فیش پرداختی بانک یا رسید انتقال وجه، پول واریز شده را پس بگیرد.
چند نکته مهم در مورد کارت به کارت کردن
اگر کسی پولی را نقدا به کسی قرض بدهد و دریافت کننده وجه پس از مدتی بخواهد آن را پس بگیرد، بدون آنکه شاهدی داشته باشد، باید رسید دریافت کرده باشد.
اگر فرد دریافت کننده از طریق کارت به کارت بدهی خویش را به طلبکار واریز نماید، در صورتی که بین این دو اختلاف به وجود آید، آن شخصی که فیش واریزی ندارد، متضرر خواهد بود و آن فردی که فیش واریزی دارد، نیازی به اثبات بدهکار بودن خود ندارد.
اگر فرد پولی را به حساب دیگری واریز کند و کاری را که قرار بوده طرف مقابل انجام دهد، بعد از دریافت پول انجام نداده باشد، در این صورت اگر واریز کننده قرارداد کتبی داشته باشد یا ثابت شود که پول واریزی بابت قراردادشان بوده است، در این حال واریز کننده بایستی دادخواستی ایفای تعهد ناشی از انجام قرارداد را مطرح کند.
اگر از ابتدا واریز کننده بخواهد پس گرفتن وجه واریزی را از دادگاه بخواهد، دعوای او رد خواهد شد و خواهان به علت ندانستن مسائل حقوقی وقت و هزینه زیادی صرف این کار نموده که بیهوده است.
اگر شخصی مبلغی را به از ابتدا به حساب فرد دیگری واریز کند، در حالی که هیچ مدرکی که نشان دهد مبلغ واریزی مربوط به چه موضوعی است، در دست نداشته باشد، در دادگاه آن فرد که پول اشتباه به حسابش آمده است، باید طلبکار بودن خود را ثابت کند. یعنی باید ثابت کند که پول واریز شده بابت انجام کاری برای شخص مقابل بوده است.
در این حالت فرد واریز کننده پول نیازی نیست بدهکار بودن خویش را اثبات کند. در این صورت گیرنده وجه محکوم به خسارت‌های قانونی مانند حق الوکاله و تاخیر پس دادن پول محکوم می‌گردد.
