بنا بر اعلام فرامرز مداح، مدیر کل دفتر فناوری اطلاعات سازمان راهداری سامانه جریمه هوشمند طبق آخرین هماهنگی‌های صورت گرفته با نیروی انتظامی از ابتدای شهریورماه به صورت مرحله‌ای و در 10 ایستگاه شروع به فعالیت می‌کند و راه‌اندازی نخستین ایستگاه این سامانه نیز مربوط به محور کاشان-قم خواهد بود.
یکی از معضلاتی که در سالهای اخیر هم به رانندگان و هم به جاده‌ها آسیب می‌زند، شیوه بررسی بارنامه‌ها در سطح جاده‌هاست که در حال حاضر به صورت فیزیکی و توسط ماموران پلیس راهور انجام می‌گیرد. این مسئله از طرفی منجر به اتلاف زمان، هزینه و نیروی انسانی می‌شود و از سوی دیگر رانندگان وسایل نقلیه سنگین را دچار ضرر و زیان و اختلالات روانی می‌کند.
*توقف‌های پی در پی سوهان روح رانندگان وسایل نقلیه سنگین
توقف‌های پی‌در‌پی جهت کنترل مدارک و بارنامه معضل بزرگی برای رانندگان این دسته از وسایل نقلیه محسوب می‌شود که در بعضی موارد خطرناک نیز محسوب می‌شود.
علاوه بر این نظارت‌های انسانی و فیزیکی که توسط مأموران پلیس راهور انجام می‌شود، دارای نقایصی است مثلا اینکه این نوع کنترل در تمام شبانه‌روز و یا در همه شرایط جوی امکان‌پذیر نیست. ضمن اینکه به طور کلی کنترل‌های انسانی بعضا منجر به بی‌عدالتی و بی‌قانونی می‌شود. رشوه، سهل‌انگاری، تبعیض و موارد متعدد دیگر از پیامدهای چنین نظارتی است که هم اکنون در حال اجراست.
مداح، مدیر کل دفتر فناوری اطلاعات سازمان راهداری درباره مشکلات کنترل فیزیکی بارنامه می‌گوید: طبیعتا متوقف‌کردن تمامی ناوگان جهت کنترل بارنامه، مقدور نیست و با وجود مجاهدت‌های ماموران نیروی انتظامی طبق آمارگیری سال گذشته حدود 25 الی 30 درصد فرار بارنامه‌ای در کشور رخ داده است.
*عدم برقراری عدالت جاده‌ای
گذشته از آسیب‌هایی که توسط کامیون‌های متخلف به دیگر خودروها وارد می‌شود، عمده صدمات وارد شده توسط آنها مربوط به سرمایه‌های زیرساختی کشور است. در واقع وضعیت موجود و عدم رسیدگی دقیق بارنامه‌ها، احتمال حمل اضافه بار توسط وسایل نقلیه سنگین را افزایش می‌دهد و باعث تخریب جاده‌ها می‌شود.
در صورت عدم کنترل دقیق بارنامه، عده‌ای با حمل بار بدون بارنامه و یا حمل اضافه‌بار، بیشترین نقش را در تخریب جاده‌ها ایفا می‌کنند. این در حالی است که این عده سهم متناسب خود از میزان استهلاکی که در جاده‌ها ایجاد می‌کنند را پرداخت نمی‌کنند و بدین ترتیب عدالت‌جاده‌ای نیز محقق نخواهد شد.
اهمیت این موضوع زمانی به چشم می‌آید که جاده‌ها را به عنوان یکی از مهمترین سرمایه‌های کشور در نظر بگیریم چرا که ساخت و توسعه جاده‌های کشور از طریق تأمین مالی دولت به واسطه دریافت مالیات، سپرده‌گذاری در بانکها و یا فروش نفت به دست می‌آید. بنابراین حفظ و مراقبت از آنها ضروری است و عدم توجه به این موضوع موجب اتلاف حق الناس و در واقع موجب از میان رفتن سرمایه‌های ملی کشور می‌شود.
* کنترل ناوگان حمل و نقل جاده‌ای با کمک سیستم «توزین در حرکت»
یکی از موثرترین روشهای مقابله با فرارهای بارنامه‌ای که طبق اظهارات مسئولان راهداری بیش از 30 درصد از حمل بار در کشور را به خود اختصاص می‌دهد، جابجایی شیوه کنترل انسانی با کنترل هوشمند است.
اهمیت وافر مشکلات مذکور و ضرورت مراقبت از جاده‌های کشور، سازمان راهداری را بر آن داشت که از «سامانه جریمه هوشمند» برای کنترل بارنامه درجاده‌ها استفاده کند. یکی از ابزارهای عملیاتی سازی این سامانه، سیستمی است که از آن با عنوان «توزین در حرکت» یاد می‌شود.
دستگاه «توزین در حرکت» و یا WIM به سیستمی اطلاق می‌گردد که به کمک آن ناوگان بدون بارنامه و یا ناوگان حامل اضافه بار از روی وزن و همچنین تصویرمشخص می‌شود. بر این اساس، ناوگان متخلف بدون نیاز به توقف‌های مکرر، جریمه می‌گردند. از سوی دیگر سایر کامیون‌هایی که بارنامه دارند و اضافه باری حمل نمی‌کنند، با خیال آسوده و بدون کوچکترین مزاحمتی به مقصد خود می‌رسند و لازم نیست جهت ارائه بارنامه به پلیس راه، دچار استهلاک شوند.
شهرام آدم‌نژاد، معاونت برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، چگونگی عملکرد سیستم را اینگونه بیان می‌کند: «کامیونی که از روی این سیستم عبور می‌کند از نظر دارا بودن بار شناسایی می‌شود؛ اگر آن کامیون بار داشت، از طریق سیستم مرکزی و بر خط صدور بارنامه، چک می‌شود و در صورتی که بارنامه نداشته باشد به سیستم جریمه پلیس راهور متصل شده و جریمه صادر می‌شود.»
*سامانه جریمه هوشمند؛ بسترسازی برای مبارزه با قاچاق کالا
وی در ادامه با اشاره به نقش این سامانه در مبارزه با قاچاق کالا و ارز می گوید: «علاوه بر جریمه پلیس، در این سیستم دو اتفاق دیگر هم رخ می‌دهد اول آنکه در بخشی از این تخلفات، در قالب کمیسیون ماده 11 با رانندگان متخلف برخورد می‌شود و در گام بعد ارگان‌های ناظر بر قاچاق می‌توانند از طریق این سیستم، ماشین‌هایی را که بارنامه ندارند با ظن قاچاق بودن بار و کالا ردگیری و کنترل کنند.»
امید است که با تکمیل و راه‌اندازی هر چه سریعتر سامانه‌هایی از قبیل سامانه جامع انبارها، سامانه جریمه هوشمند و سامانه جامع تجارت گام مهمی در راستای مبارزه با قاچاق برداشته شود.
