گفته‌ها و شینده‌ها درباره سرنوشت امام موسی صدر

رژیم سابق لیبی در سناریویی مضحک، ادعا کرد که آن‌ها پس از دیدار با قذافی، همان شب در پرواز شماره ۸۸۱ هواپیمایی آلیتالیا، به رم رفته‌اند! فردای آن شب، دو نفر از جاسوسان قذافی، چمدان‌های وی و همراهانش را به هتل هالیدی این شهر رم بردند و به همراه گذرنامه‌های آنان در اتاقی ر‌ها نمودند.

اما تحقیقات دولت ایتالیا نشان داد که آنان گاه به ایتالیا نیامده بودند بلکه در خاک لیبی ناپدید شدند.

او اگرچه ایرانی تبار بود یا هست، اما با استقرار در لبنان به زندگی و مبارزات شیعیان در این کشور سر و سامانی داد تا این که در ۹ شهریور ۱۳۵۷ و در حالی که به قاعده باید از لیبی به ایتالیا می‌رفت هرگز از لیبی خارج نشد یا به ایتالیا نرسید و ناپدید شد.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و روی کار آمدن دولت موقت و در حالی که یکی از معاونان نخست وزیر (دکتر مصطفی چمران) دوست نزدیک او و سخنگوی بعدی همین دولت (دکتر صادق طباطبایی) خواهرزاده امام موسی صدر بود تصور می‌شد پیگیری‌ها نتیجه بدهد و، چون خانواده صدر معمر قذافی را متهم می‌کردند دولت لیبی تحت فشار ایران اطلاعاتی را در اختیار بگذارد.

با تیره شدن روابط ایران و آمریکا لیبی به رهبری قذافی به یکی از متحدان ایران تبدیل شد و در جریان جنگ نیز از کمک به ایران دریغ نمی‌کرد و عملا خواسته یا ناخواسته بحث امام موسی صدر به حاشیه رفت. دولت موقت هم کنار رفته بود.

در تاریخ ۹ / ۶ / ۸۹ فرزند امام موسی صدر که پدرش ۳۹ سال پیش سفر بی بازگشتی به لیبی داشت تاکید کرد: در مسئله ناپدید شدن پدرم و همراهان وی هیچ راز، معما و ابهامی وجود ندارد. مسئله ناپدید شدن امام صدر کاملا مشخص است. پدرم و همراهانش همچنان پشت میله‌های زندان هستند.

به گزارش روزنامه القدس العربی، "صدر الدین صدر" در سالگرد ناپدید شدن امام موسی صدر اظهار داشت: امام صدر به همراه شیخ "محمد یعقوب" و "عباس بدرالدین" (روزنامه نگار لبنانی) همچنان زنده و اسیر دستان "معمر قذافی" (رهبر لیبی) هستند.

وی افزود: آزادی امام موسی صدر، شیخ یعقوب و بدرالدین تن‌ها با فشار علیه قذافی محقق می‌شود.

امام موسی صدر ۹ شهریور سال ۱۳۵۷ در سفر به لیبی و هنگام ترک این کشور به مقصد ایتالیا ناپدید شد. اسناد معتبر نشان می‌دهد امام موسی صدر هرگز سوار هواپیمایی که به مقصد ایتالیا پرواز می‌کرده نشده است.

اسفند ۱۳۹۴ بود که رأی الیوم نوشت: "محمد اسماعیل، " معاون سیف الاسلام قذافی که دست راست وی نامیده می‌شود، اخیرا در گفتگویی که در نیویورک تایمز منتشر شد، ادعا کرده که "موسی صدر" رهبر شیعیان لبنان پس از درگیری لفظی شدید با معمر قذافی درباره وضعیت آن دورۀ لبنان و نقش مقاومت در آن، به دستور قذافی به قتل رسید و جنازه‌اش به دریا انداخته شد.

اسماعیل در بخشی از این گفتگوی طولانی تحت عنوان "لیبی پس از قذافی"، در اظهاراتی متناقض، مدعی شده که افراد خانواده قذافی نقشی در قتل موسی صدر نداشتند، اما سران رژیم قذافی او را کشتند.

وی تاکید کرده که در آن زمان گفتیم که او لیبی را به مقصد ایتالیا ترک کرده. این دروغ بود و او از لیبی خارج نشد؛ بلکه کشته شد و جنازه اش را به دریا انداختند.

اما چرا خانواده امام موسی صدر و نزدیکان او حاضر نیستند قبول کنند سید موسی صدر کشته شده است؟ آیا اعتقاد به زنده بودن او از سر احساس یا عاطفه است یا حاصل فرآیندی منطقی و عقلانی؟

مهدی فیروزان یکی از بستگان امام موسی صدر است که قبول نمی‌کند سید موسی صدر کشته شده باشد و در یادداشتی که تارنمای موسسه فرهنگی امام موسی صدر منتشر کرده این ۱۰ دلیل را در رد فرضیه مرگ می‌آورد:

۱ - سفر امام موسی صدر و دو همراه ایشان به لیبی قطعی است. در تاریخ سوم شهریور ۱۳۵۷ (۲۵ اوت ۱۹۸۷) با پرواز هواپیمای خطوط هوایی لبنان، در سلامت کامل و با اختیار خود وارد طرابلس غرب شده‌اند و مورد استقبال رسمی قرار گرفتند.

۲ - سفر بر اساس دعوت رسمی دولت لیبی بوده و این حقیقت خدشه‌ناپذیر و حتمی است. پس ایشان و همراهانشان مهمان رسمی دولت کشوری بودند که عضو سازمان ملل است و قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی را می‌شناسد و بدان پایبند است.

۳ - واقعیت خدشه‌ناپذیر دیگر این است که ادعای دولت قذافی مبنی بر خروج امام موسی صدر از لیبی در تاریخ نهم شهریور ۱۳۵۷، با پرواز آلیتالیا به شمارۀ ۸۸۱ دروغ است. پس واقعیت این است که طبق بیانیۀ رسمی دادستانی کل ایتالیا در تاریخ ۱۳۵۸ / ۲ / ۲۹، امام و همراهانش خاک لیبی را ترک نکرده‌اند و در تاریخ و با پروازی که لیبی ادعا کرده است، به ایتالیا وارد نشده‌اند.

۴ - واقعیت تردیدناپذیر دیگر آن است که طبق اظهارات قذافی در سال ۲۰۰۲ و اظهارات متعدد مقاماتِ پس از انقلاب لیبی، امام موسی صدر در لیبی گرفتار بوده‌اند و هرگز از لیبی خارج نشده‌اند.

۵ - واقعیت دیگری که پس از پیروزی انقلاب لیبی و سقوط قذافی کشف و روشن شده این است که اطلاعات آشکار و پنهان منتشر شده، هیچ کدام دال بر شهادت امام موسی صدر نبوده است.

صحبت بر سر اطلاعات است نه تحلیل و تفسیر و گمانه‌زنی. در مورد امور حقوقی و به‌ویژه حیات انسان نمی‌توان به تحلیل و گمانه‌زنی اتکا و اعتماد کرد، تن‌ها حجت ما برای قضاوت و نتیجه‌گیری صرفاً باید خبر و اطلاعات مستند قابل اعتماد، از مجاری قابل اعتماد و استدلال‌پذیر باشد و با تمسک به تحلیل و تخمین و حتی قیاس با موارد مشابه نمی‌توان به عدم حیات کسی رأی داد.

۶ - پس از سقوط قذافی، دولت اتقلاب لیبی تن‌ها یک بار خبری را دربارۀ شهادت امام موسی صدر منتشر کرد. مسئله از این قرار بود که دولت انقلاب لیبی اعلام کرد یکی از دوازده جسد کشف شده در منطقه‌ای با نام «تاجورا» قطعاً متعلق به امام موسی صدر است. خانواده بر اساس اطلاعات و اخبار جمع‌آمده این انتساب را مردود دانست و بر حیات امام تکیه کرد.

به ناچار براساس توافق دولت لبنان و دولت لیبی، شواهد در آزمایشگاه بین‌المللی DNA معتمد دولت‌های اروپایی مورد بررسی پزشکی قرار گرفت و مشخص شد که این خبر کذب بوده است. قبل از آن، و پس از آن تاکنون، هیچ خبر رسمی از جانب هیچ یک از مقامات لیبی، اعلام نشده و تاکنون اسناد و مدارک و شواهدی که بتواند حتی احتمال شهادت را در ذهن برانگیزد نیز ارائه نشده است.

۷ - در طول این مدت تمامی کسانی که به‌ظاهر اعتقاد به عدم حیات امام موسی صدر داشته‌اند، اعتقادشان نه بر اساس اطلاعات و مستندات، بلکه بر پایۀ تحلیل‌های شخصی و گمانه‌زنی بوده است و بالعکس، کسانی که اعتقاد به زنده بودن امام دارند، اعتقادشان بر اساس اطلاعات و اخبار و مستندات است. می‌توان گفت که تمامی فراز و نشیب‌های پیگیری به علت همین دو قطبِ تحلیل و اطلاعات بوده است.

۸ - تحلیل و گمان، از خطا و لغزش مبری و مصون نیست، اما اخبار و شواهد، مثل فرمول ریاضی، ابژکتیو و عینی و ثابت‌اند. اگر بخواهیم به شیوۀ منطقی و با تأسی به ساختار ریاضی، قضیۀ ربودن امام صدر را بررسی و دربارۀ سرنوشت ایشان، بدون دخالت تحلیل و گمان حکمی صادر کنیم باید معادله‌ای با ساختار ذیل و با اتکای به حقایق و ثوابت لایتغیر ذیل ترسیم کنیم:

۹ - یک سوی معادله اطلاعاتی است قطعی؛ امام موسی صدر سالم، زنده و با ارادۀ خود به لیبی رفته، مهمان دولت لیبی بوده و دولت میزبان از ایشان محافظت می‌کرده. ایشان ملزم به پذیرفتن مقررات و تشریفات و برنامه‌های میزبان بوده‌اند. از لیبی تاکنون خارج نشده، هیچ‌گونه خبر یا شاهد مستند و قابل اطمینانی دربارۀ شهادت یا فوت ایشان به دست نیامده است. سوی دوم معادله یا نتیجه و حاصل اطلاعات مذکور چیست؟ آیا می‌توان حکم به عدم حیات، ایشان داد؟ آیا غیر از اعتقاد به حیات ایشان احتمال دیگر، منطقی و عاقلانه و منصفانه است؟ پاسخ منفی است.

۱۰ - از دیدگاه فقه، مادام که حادثه، و خبری مستند و منطقی به قوت خبر اول (هنگام ورود به لیبی در قید حیات، سالم، مختار و آزاد بودند) به دست نیامده، هرگونه حکمی غیر از اعتقاد به حیات اعتبار ندارد و خلاف شرع است، چون پذیرفتن فوت تبعات حقوقی و شرعی گوناگون دارد و این تبعات بر ذمۀ صادر کنندۀ حکم و پیروی‌کنندگان از آن حکم است.

«خلیل حمدان» عضو هیئت رئیسه جنبش أمل لبنان اخیرا در پاسخ به سوالی پیرامون زنده بودن یا نبودن امام موسی صدر تصریح کرد: واقعیت این است که برای ما هنوز مسجل نشده است که امام موسی صدر دار فانی را وداع گفته است. برخی می‌گویند که بر اثر کهولت سن، امام موسی صدر جان خود را از دست داده است. اما این مسأله صحیح نیست. اگر بعد زمانی را هم محاسبه کنیم، برادر ایشان یعنی سید علی صدر با وجود اینکه دو سال از وی کوچکتر است، اما همچنان در قید حیات است. بنابراین، اینکه گفته می‌شود امام موسی صدر بر اثر مرور زمان جان خود را از دست داده کاملا فرضیه غلطی است.

عضو هیأت رئیسه جنبش أمل لبنان همچنین با اشاره به تلاش‌های این کشور برای یافتن امام موسی صدر، اظهار داشت: واقعیت این است که ما در روند یافتن امام موسی صدر و پی بردن به ابعاد مختلف عملیات ربایش وی، تن‌ها به یک طرف یعنی جمهوری اسلامی ایران بسنده نکردیم و رایزنی‌های بین المللی را در این ارتباط انجام دادیم. دولت موریتانیا یکی از طرف هایی است که با آن در این خصوص رایزنی کردیم.

وی در همین ارتباط افزود: احمد سنوسی ازجمله افرادی است که ۳۳ سال در زندان‌های قذافی به سر بُرد و پس از آزادسازی در موریتانیا تشکیل حزب داد. ما از دولت موریتانیا خواستیم تا امکان بازجویی از سنوسی را برای ما فراهم کند، اما با مخالفت آن مواجه شدیم و تن‌ها توانستیم دیدارهای کوتاهی را با سنوسی داشته باشیم. پس از مدتی دریافتیم که تمامی اطلاعاتی که سنوسی به ما داده دروغ بوده است.