رحیم بایزیدی مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی و کارشناس مسائل بین الملل درباره زمان از سرگیری مذاکرات وین، گفت: زمان شروع مذاکرات در دور جدید، ارتباط مستقیمی با مدت زمان لازم برای استقرار دولت سیزدهم دارد. به این معنی که به هر میزان، زمان معرفی وزرا، کسب رای اعتماد و تیم مذاکره کننده بیشتر طول بکشد، شروع مذاکرات نیز با تاخیر بیشتری مواجه خواهد شد. هرچند که بعید است دولت سیزدهم در زمینه کسب رای اعتماد از مجلس با چالش اساسی مواجه شود، اما فرایند استقرار وزیر جدید، چینش تیم مذاکره کننده و تعیین مطالبات و تضامین جدید فرایندی زمان بر خواهد بود.
وی افزود: از طرفی دیگر، با توجه به اینکه برنامه هسته‌ای کشور همچنان در حال حرکت است، طرف‌های مقابل تلاش دارند بازگشت ایران به مذاکرات هسته‌ای را تسریع کنند، چرا که از نظر آن‌ها به هر میزان که مذاکرات برجامی با تاخیر مواجه شود، میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران بیشتر شده و تهران بیشتر به نقطه غیرقابل بازگشت نزدیک می‌شود، همچنین به زعم قدرت‌های غربی، فرایند انتقال قدرت به دولت سیزدهم، یک فرجه چند ماهه را در اختیار ایران قرار داده تا بدون اعمال فشار‌های شدید، به پیشبرد برنامه هسته‌ای خود اقدام کند.
بایزیدی ادامه داد: در مجموع با توجه به تحولات جدید، در حال حاضر طرف مقابل تمایل بیشتری به تسریع در فرایند مذاکرات دارد و البته ذکر این نکته هم لازم است که این طرف مقابل بود که ابتدا، تعهدات خود را رها کرد؛ بنابراین زمان شروع مذاکرات ارتباط مستقیمی با استقرار وزیر امور خارجه و اعضای تیم مذاکره کننده دارد.
عدم لغو موثر تحریم‌های ایران، شانس احیاء برجام را کم می‌کند
مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی درباره تکلیف برجام در دولت سید ابراهیم رئیسی، اظهار کرد: در مورد سرنوشت برجام در دولت جدید سه سناریوی ممکن وجود دارد؛ احیاء، فروپاشی یا مذاکرات فرسایشی. تحلیل گفتار طرف‌های مذاکره شامل ایران و سایر اعضای برجام، بیانگر این مسئله است که هیچ کدام به دنبال طولانی شدن فرایند مذاکرات نیستند و فرسایشی شدن مذاکرات را به نفع خودشان نمی‌دانند.
وی افزود: از نظر ایران، طولانی شدن مذاکرات باعث شرطی شدن و پیوند دادن اقتصاد کشور به سیاست خارجی می‌شود. از نظر سایر اعضای برجام شامل آمریکا و کشور‌های اروپایی نیز طولانی شدن مذاکرات، فرصت بیشتری را در اختیار ایران قرار می‌دهد تا برنامه هسته‌ای خود را به پیش ببرد؛ بنابراین سناریوی مذاکرات فرسایشی احتمالا تحقق پیدا نخواهد کرد. تحقق هر یک از دو سناریوی احیاء و فروپاشی نیز به میزان اراده آمریکا در لغو تحریم‌ها و تامین بخشی از مطالبات برجامی ایران بستگی دارد. طبعا اگر آمریکا به صورت موثر تحریم‌های ایران را لغو نکند و یا مطالبات فرابرجامی را مطرح سازد، شانس احیاء برجام بسیار کم خواهد بود.
بایزیدی با بیان اینکه منطق حاکم بر مذاکره در همه موضوعات سیاسی، اقتصادی و تجاری، منطق بده بستان یا منطق تعهدات و مطالبات هست، اظهار کرد: در حقیقت در ازای اعطای برخی امتیازات، امتیازات متقابلی دریافت می‌شود. به نتیجه رسیدن هر مذاکره‌ای مستلزم رضایت هر دو طرف به تعهدات و مطالبات است. در این شرایط اگر یکی از طرفین از وضعیت تعهدات و مطالبات موجود راضی نباشد، مذاکرات به نتیجه نخواهد رسید؛ وضعیت حاکم بر مذاکرات برجامی هم شرایط مشابهی دارد.
کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: ابتدا آمریکا از برجام خارج شده و حتی فراتر از آن هم رفته و تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع کرده است که بر خلاف قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل اعمال شده اند. در ادامه، این کشور رسما اعلام کرده قصد بازگشت به برجام را دارد، اما عملا در تلاش است معادله اولیه تعهدات و مطالبات برجام را بر هم زده و معادله جدیدی را بر این توافق حاکم سازد که در چهارچوب آن، ایران تعهدات بیشتری را پذیرفته و مطالبات کم‌تری هم نصیبش خواهد شد. طبعا پذیرش چنین شرایطی توسط ایران در راستای منافع ملی نخواهد بود.
اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران دستاوردی برای غرب ندارد
وی درباره نحوه امتیازگیری دولت سیزدهم از طرف‌های برجامی، گفت: طرف‌های غربی دلیل دیگری غیر از برجام در اختیار ندارند. همانطور که بار‌ها اشاره کرده ام، غرب سه گزینه بیشتر ندارد؛ احیاء برجام، پذیرش ایران هسته‌ای تحریم شده و یا اقدام نظامی. گزینه سوم با توجه به توانایی‌های نظامی و بازدارنده ایران و همچنین عدم اراده و توان طرف‌های غربی، گزینه معتبری نیست. با وجود تاکید ایران بر ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای، قدرت‌های غربی بار‌ها اشاره کرده‌اند که ایران هسته‌ای را نخواهند پذیرفت، اما در عین حال از توان اقدام نظامی نیز عاجزند. اثرگذاری تحریم‌ها بر اقتصاد ایران نیز به مرور زمان کاهش پیدا خواهد کرد و با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از اقتصاد کشور در حال حاضر نیز تحریم شده، اعمال تحریم‌های جدید دستاورد ملموسی برای غرب در پی نخواهد داشت.
بایزیدی در پایان تاکید کرد: در حال حاضر، مطلوب‌ترین گزینه از نظر غرب، احیاء برجام است و تصور بنده این است که مذاکرات فعلی غرب هم در راستای اخذ امتیازات بیشتر از ایران است، البته با توجه به تداوم فعالیت‌های هسته‌ای و فوبیایی که غرب از نزدیک شدن ایران به نقطه گریز هسته‌ای در ذهن دارد، عنصر زمان به نفع مذاکره کنندگان ایرانی است.
گفتنی است؛ اخیرا خبرنگار وال استریت ژورنال در توئیتی به نقل از یکی از مقامات اتحادیه اروپا اعلام کرد که پیش بینی می‌شود مذاکرات هسته‌ای ایران در وین از اوایل ماه سپتامبر آغاز شود. این مقام اروپایی در ادامه با تاکید بر اینکه این فقط یک حدس است، گفت که ما امیدواریم که به محض آغاز کار دولت آقای رئیسی، مذاکرات از همانجا که متوقف شد، از سر گرفته شوند. مقامات ایرانی در طول مذاکرات بر سر ادامه گفت‌وگو‌های هسته‌ای از جایی که مذاکرات در ۲۰ ژوئن متوقف شده بود، اختلاف نظر نداشته و اعتراضی نکردند.
این دیپلمات اظهار داشت که مقامات ایرانی می‌گویند هنوز نمی‌دانند که آیا وزارت خارجه مسئول مذاکرات هسته‌ای خواهد بود یا مسئولیت این مذاکرات به نهاد دیگری محول خواهد شد. این مقام ارشد اتحادیه اروپا در پایان خاطر نشان کرد که اگر حسین عبداللهیان وزیر خارجه بعدی ایران باشد، یک فرد باتجربه است و قطعاً می‌توانیم با او همکاری کنیم.
پس از پایان دور ششم مذاکرات وین، مقام‌های آمریکایی در اظهاراتی متعدد مدعی شده‌اند که برای دور جدید مذاکرات آماده‌اند و با این ادعا توپ را در زمین ایران انداخته‌اند. در حالی که ایران از ابتدا خواستار لغو کامل تحریم‌ها و راستی آزمایی آمریکا در این خصوص بوده، اما واشنگتن اقدام مثبتی انجام نداده است.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه کشورمان هم امروز در نشست خبری خود، در این باره گفت که گفت‌وگوها را هیچ وقت ترک نکردیم، یک فرآیند دموکراتیک انتقال قدرت در ایران انجام شده است و تغییراتی در تیم های اجرایی ایران صورت می گیرد، این موضوع نشان از شکوه ایران است. آقای رئیسی در سخنان روز تنفیذ و تحلیف خود به صراحت اعلام کرد که در خصوص رفع تحریم های ظالمانه آمریکا علیه مردم ما لحظه ای تردید ندارد، البته همه این ها در چهارچوب منافع ملی ایران انجام خواهد گرفت، لذا طبیعی است باید منتظر باشیم دولت مستقر شود و وزرا تعیین شوند و این مسیر ادامه پیدا خواهد کرد.
