حدود ۱۷ ماه از خروج یکجانبه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از برجام می‌گذرد، ولی اتحادیه اروپا و سه کشور عضو برجام نه تنها به تعهداتشان برای تامین منافع ایران از این توافق در پی خروج آمریکا عمل نکردند، بلکه بی اعتباری و دست بسته بودنشان در مقابل آمریکا را ثابت کردند.
اخبار بین‌الملل- حال در آستانه نشست وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۴ در نیویورک، سران سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و انگلیس) در بیانیه‌ای آن هم در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل با این ادعا که همچنان از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ حمایت می‌کنند، از ایران خواستند تا به اجرای کامل تعهدات برجامی خود بازگشته و خاطرنشان کردند: «زمان آن فرا رسیده که ایران چارچوب مذاکرات طولانی مدت درباره برنامه هسته‌ای، موضوعات امنیت منطقه‌ای که شامل برنامه‌های موشکی‌اش می‌شود را بپذیرد.»
این سه کشور تنها به این مورد بسنده نکرده و در ادعایی بی پایه و اساس مدعی دخالت ایران در حمله به تأسیسات نفتی آرامکو عربستان شده و ایران را مسؤول حمله به این تأسیسات خوانده و عنوان کردند: «این حملات ضرورت دیپلماسی برای کاهش تنش‌ها با تعامل تمامی طرف‌ها را نشان می‌دهد».
البته این بیانیه بلافاصله واکنش تند محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران را در پی داشت و رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در توئیترش در این باره نوشت: «فلج بودن سه کشور اروپایی در عمل به تعهداتشان بدون اجازه ایالات متحده، از ماه می ۲۰۱۸ عیان بوده است. راه حل این نقیصه، عزم خود را جزم کردن برای شکل دادن مسیری مستقل است و نه تکرار طوطی‌وار ادعاها و درخواست‌های ایالات متحده که با برجام همخوانی ندارد. پیش از پایبندی به توافق کنونی، هیچ توافق جدیدی در کار نخواهد بود.»
از سوی دیگر «بوریس جانسون» نخست‌وزیر انگلیس که دیروز (دوشنبه) باز هم مدعی دخالت ایران در حادثه آرامکو شده بود و البته این ادعاهای بی اساس واکنش تهران را به دنبال داشت و سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران (+) به این کشور توصیه کرد که به جای تلاش بی‌ثمر علیه ایران، فروش سلاح‌های مرگبار به عربستان را متوقف کند، دوشنبه شب در مصاحبه با شبکه «ان.بی.سی» همصدا با ترامپ شد و گفت: «واقعیت این است که همانطور که رئیس‌جمهور ترامپ به درستی گفت، این توافق (برجام) بدی بود. نواقص زیادی داشت. رفتار ایران در منطقه موجب اخلال بوده و هست. خوب بیایید توافق بهتری انجام دهیم و فکر می‌کنم تنها یک نفر هست که می‌تواند توافق بهتری کند و آن یک نفر کسی است که می‌داند چطور شریک دشواری مانند ایران را به راه بیاورد. آن یک نفر رئیس‌جمهور ایالات متحده است.»
به گزارش فارس، با وجود اینکه پس از خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ماه سال گذشته (۱۳۹۷) ، طرف اروپایی حاضر در برجام در طی سه نشست در بروکسل، وین و نیویورک و در سه بیانیه ۹، ۱۰ و ۱۲ بندی مواردی را متعهد شد که ایران بتواند از منافع حاصل از برجام بهره‌مند شود، ولی عملا هیچ گام عملی از ناحیه آنها در راستای وفای به عهدشان برداشته نشده است.
۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ و هفت روز بعد از خروج ترامپ از برجام، در نشستی در بروکسل که با حضور «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای خارجه تروئیکای اروپایی (EU-۳) انگلیس، فرانسه و آلمان و با شرکت ظریف برگزار شد، طرف‌های حاضر تعهداتی را برای بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی این توافق اعلام کردند. حفظ و تعمیق روابط اقتصادی با ایران؛ ادامه فروش نفت، گاز، میعانات گازی و محصولات نفتی و پتروشیمی و انتقال‌های [مالی] مربوطه؛ مبادلات بانکی موثر با ایران؛ ادامه روابط در زمینه حمل و نقل دریایی، زمینی، هوایی و ریلی با ایران؛ ارائه اعتبار صادراتی بیشتر و ایجاد خطوط اعتباری ویژه در زمینه‌های مالی، بانکی، بیمه‌ای و تجاری با هدف تسهیل همکاری‌های اقتصادی و مالی از جمله از طریق حمایت عملی از سرمایه‌گذاری تجاری و ... از جمله مفاد این بیانیه ۹ بندی بود.
حاضران در نشست بروکسل به همراه وزرای خارجه چین و روسیه (دو عضو دیگر برجام) برای دومین بار در ۱۵ تیر ماه سال گذشته در نشست کمیسیون مشترک برجام در وین حضور یافته و بیانیه‌ای ۱۰ بندی که همان تعهدات ۱۱ گانه Practical Solutions (راه‌حل‌های عملیاتی) بود را صادر کردند. مفاد این بیانیه شامل حفظ و ارتقای روابط گسترده‌تر اقتصادی با ایران، حفظ و استمرار کانا‌ل‌های موثر مالی برای تعامل با ایران، تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی و تداوم روابط حمل و نقل دریایی، زمینی، هوایی و ریلی و ... بود.
ترکیب حاضر در نشست وین (وزرای خارجه ایران و ۱+۴ به همراه موگرینی) برای سومین بار هم بامداد سوم مهر ماه ۱۳۹۷ در حاشیه هفتاد و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک باز هم بر سر یک میز به گفت‌وگو نشستند که حاصل آن بیانیه‌ای ۱۲ بندی بود که توسط موگرینی و ظریف قرائت شد.
در همه این موارد بر تعهدات اعلام شده تأکید شد، ولی هیچ تحولی رخ نداد. مدت‌ها بحث ایجاد یک کانال مالی برای تسهیل مراودات مالی و بانکی ایران مطرح شد و از دامان آن «اینستکس» متولد شد و در حالی که موگرینی اعلام کرد که این سازوکار عملیاتی شده، ولی عملا هیچ دستاوردی به همراه نداشته و این سازوکار عملا در حد یک نهاد بی‌خاصیت و موجودیتی صرفا بر روی کاغذ باقی مانده است.
در این مدت اروپایی‌ها که اصولا چشم به دریافت اجازه از واشنگتن دارند، همچنین در دریافت معافیت‌هایی برای خریداران نفت ایران ناکام ماندند و در این میان امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه که پیش از خروج آمریکا از برجام تلاش‌هایی را صورت داد تا ترامپ را در این توافق نگهدارد، بعد از خروج آمریکا و به ویژه بعد از اعلام تصمیم جمهوری اسلامی ایران در کاهش تعهدات برجامی که پس از بیانیه ۱۸ اردیبهشت شورای عالی امنیت ملی کلید خورد، تلاش‌هایی را صورت داد، رایزنی‌های تلفنی با حسن روحانی داشت و نمایندگانی بین دو کشور رد و بدل شدند و آخرین رایزنی‌ها در این خصوص در پاریس و بیاریتز صورت گرفت، ولی عملا با عدم موافقت ترامپ با این «ایده مشترک ایران و فرانسه» که برخی آن را طرح ماکرون نامیده‌اند و به نوعی یک آتش بس بود و قرار بود یک اعتبار 15 میلیارد دلاری برای مدت چهار ماه یعنی تا پایان آخر سال میلادی در اختیار ایران قرار گیرد. آنگونه که سید عباس عراقچی پیش از این در این باره گفته بود: «بدین ترتیب در صورت حصول توافق، ایران در چهار ماه معادل صد در صد نفت خود را یا خواهد فروخت یا به صورت خط اعتباری دریافت و پیش فروش می‌کند» و البته با این شرط که این مبلغ در دسترس ایران باشد نه در چارچوب اینستکس و خرید مواد غذایی و .... و جمهوری اسلامی ایران نیز اعلام کرد که در صورت دریافت این مبلغ، آن زمان کاهش تعهدات برجامی را متوقف می‌کند.
اما عملا این طرح هم به بن بست خورد، چرا که اروپایی‌ها برای اجرای این طرح به معافیت‌های نفتی آمریکا و همچنین معافیت‌هایی بانکی برای بانک‌های خودشان نیاز داشتند. گفتنی است بانک‌های اروپایی حتی بدون مجوز آمریکا قادر به انتقال یک یورو نیستند و فقط خود را مجری اوامر «اوفک» (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا) می‌دانند. آنگونه که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در سفر اخیرش به نروژ در جمع ایرانیان درباره اوفک گفته بود: «اروپا الان بزر‌گ‌ترین اقتصاد دنیاست و می‌تواند حتما در کنار چین و ژاپن مقاومت کند. ما نمی گوییم که با آمریکا دعوا کنند، می‌گوییم مقدراتتان را در اختیار اوفک (یکی از ارگان‌های تحت نظر وزارت خزانه داری آمریکا) قرار ندهید. اوفک کل آمریکا نیست، اوفک یک اداره کوچکی است با 500 کارمند. اوفک دارد برای دنیا تعیین تکلیف می کند که چه کسی از کجا خرید کند.»
رئیس دستگاه دیپلماسی در بخش دیگری از این اظهارات عنوان کرده بود: «هنوز هم اروپایی‌ها پشت در دکان (اوفک) می‌ایستند تا اجازه بگیرند.»
وزیر امور خارجه کشورمان پنجشنبه 14 شهریور ماه سال جاری نیز در صفحه توئیترش در توصیه ای به اروپا درباره دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا (اوفک) نوشت: «اوفک چیزی نیست جز یک زندانبان: اگر برای مهلت (معافیت) درخواست کنید، به جرم گستاخی به انفرادی انداخته می شوید. اگر مجددا درخواست کنید، با چوبه دار مواجهید.»
وی عنوان کرد: «تنها راه رهایی از تروریسم اقتصادی (تحریم) آمریکا، این است که در نهایت خود را از چوبه دار جلاد رها کنید.»
به گزارش فارس، در حالی که گفته می‌شود ترامپ با اصل ایده ماکرون موافقت کرده، ولی شنیده‌ها حاکی از آن است که شرطی را برای ملاقات دوجانبه با همتای ایرانی و یا حتی در قالب گروه ۱+۵ مطرح کرده که از سوی ایران پذیرفته نشده و این موضوع نیز به طرف فرانسوی اطلاع داده شده است. جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده که هیچ گفتگوی دوجانبه‌ای با آمریکا ندارد و اگر آمریکا به برجام بازگشته و تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند، آن زمان می‌تواند در کنار میز مذاکره با ایران و ۱+۴ حضور یابد و بنشیند.
حضرت آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، سه‌شنبه ۲۶ شهریور سالجاری در جلسه درس خارج فقه در آغاز سال تحصیلی حوزه‌های علمیه با اشاره به طرح مجدد موضوع مذاکره از جانب آمریکایی‌ها، هدف آنها از ترفند مذاکره را تحمیل خواسته‌های خود و اثبات تأثیرگذاری فشار حداکثری بر ایران خواندند و تأکید کردند: سیاست فشار حداکثری در مقابل ملت ایران پشیزی ارزش ندارد و همه مسئولان جمهوری اسلامی یکصدا معتقدند که با آمریکا در هیچ سطحی مذاکره نخواهد شد.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: رژیم ایالات متحده به دنبال آن است که هم برای رقبای داخلی خود و هم برای اروپایی‌ها این را به‌عنوان یک سیاست قطعی جا بیندازد که تنها راه مواجهه با ایران، فشار حداکثری است.
ایشان افزودند: برای همین است که مسئولان کشور از رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه و دیگران، یکصدا اعلام کردند که با آمریکا مذاکره نخواهیم کرد نه مذاکره دوجانبه نه چند جانبه.
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: چنانچه آمریکا حرف خود را پس گرفت و توبه کرد و به معاهده هسته‌ای که آن را نقض کرده است بازگشت، آن وقت در جمع کشورهای عضو معاهده که شرکت و با ایران صحبت می‌کنند، آمریکا هم می‌تواند شرکت کند، اما در غیر این صورت هیچ مذاکره‌ای در هیچ سطحی بین مسؤولان جمهوری اسلامی و آمریکایی‌ها اتفاق نخواهد افتاد، نه در نیویورک و نه غیر آن.
در همین خصوص «نصرت‌الله تاجیک» سفیر اسبق ایران در اردن بر این باور است که ما در قبال اروپا باید دارای یک استراتژی باشیم.
وی با بیان اینکه ما در قضیه منزوی کردن آمریکا پس از خروجش از برجام موفق عمل کردیم، خاطرنشان کرد: اروپا مشکلات خودش را دارد، ما از هژمونی دلار بر اروپا و مشکلات اروپا و آمریکا مطلعیم و درک می‌کنیم که اراده سیاسی لازم در اروپا برای همکاری بیش از اکنون در برجام به وجود نیامده و ما باید این اراده را از طریق منزوی نگهداشتن ترامپ و مقابله با یارگیری کردن آن، تقویت کنیم.
تاجیک عنوان کرد: باید با یک قدم تهاجمی به جلو برویم، چون اقدمات یکجانبه ترامپ علیه ما تنها نیست علیه جامعه جهانی است. آمریکا در حال حاضر با چین، اروپا و ... مشکل دارد و باید از این فضا استفاده کنیم. باید اراده سیاسی را در اروپا به وجود بیاوریم که سرمایه گذاری کرده و به تعهداتش عمل کند.
در حال حاضر با گذشت حدود ۱۷ ماه عملا اروپا نشان داد که یا نمی‌خواهد یا قادر نیست به تعهداتش در قبال ایران عمل کند. البته ایران هم که در این مدت به تعهداتش پایبند بود و گزارش‌های متعدد آژانس این پایبندی را تأیید می‌کرد، پس از این بدعهدی‌های مکرر، با برداشتن سه گام در راستای کاهش تعهدات برجامی نشان داد که عملا دست‌بسته نخواهد بود.
