اخبار اجتماعی- پرخوری‌های روانی یکی از مهمترین عوامل بروز چاقی و اضافه وزن در انسان‌هاست که سالانه باعث میلیاردها هزینه و بیماری های وابسته به آن برای جوامع مختلف به بار می‌آورد. خوردن جدای از عملکرد در تغذیه و تنظیم بیوشیمی و فیزیولوژیک بدن کارکردها و ابعاد مهم دیگری مثل اجتماعی و روانی نیز دارد. خوردن می‌تواند یکی از سریع‌ترین، در دسترس‌ترین و آسان‌ترین روشهای آزادسازی دوپامین در مغز و کسب فوری لذت باشد. پاداشی سهل و جذابی که به راحتی تبدیل به چرخه‌ای تکراری شده و آدمی را در رفتاری پیچیده و خودکار گرفتار می‌کند.
به گزارش افکارنیوز، دکتر علیرضا ملازاده ، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، نویسنده و روان درمانگر در یادداشتی که در اختیار افکارنیوز قرارداددر ارتباط عوارض روی آوردن به خوردن و پرخوری در روزهای کرونایی و قرنطینه‌ای، این‌چنین می‌گوید:
نیاز به دوپامین در شرایط فشار روانی امری عادی است. یک محرک لذت بخش مانند غذا می‌تواند مغز را به آزادسازی انتقال دهنده ی دوپامین وا می دارد و اینجاست که چرخه پرخوری روانی آغاز می‌شود. فرد یاد می‌گیرد که برای رهایی از استرس و فشار روانی که در زمان حاضر کرونا یکی از مهمترین عوامل آن است، به این راحت‌ترین روش روی بیاورد. در واقع مغز با آزادسازی دوپامین زمینه لذت، سرخوشی و رهایی موقت از آن را فرآهم می‌سازد. بر اساس همین مکانیزم است که رفتار اعتیادآور شکل گرفته و این چرخه پاداش و عمل تقویت می‌شود.
از سوی دیگر با در نظر گرفتن عوامل اجتماعی و فرهنگی که در درس‌نامة ملاک‌های تشخیصی و آماری بیماری های روانی DSM5 بر آن تاکید شده است، می‌توان نقش بحران‌های اجتماعی همچون کرونا را در بروز آن آشکار کرد. توانایی تغییر و اثرگذاری بر رفتار خوردن و اصلاح عادات غذایی نابهنجار دوران کرونا که منجر به افزایش شاخص توده بدنی می‌شود، مسالهی مهمی است که فاکتورهای روانی و درمان آسیب‌های این حوزه نقش بسیار مهمی در شکل گیری آن دارند.
رفتار خوردن که با یکی از طبیعی‌ترین و لذتبخش‌ترین هیجانهای ساختار روانی آدمی توام است، می‌تواند به یکی از در دسترس‌ترین و ساده‌ترین روشهای رفتاری تغییر احساس و سرکوب هیجانهای منفی در دوران قرنطینه بدل شود. شیوه پرخوری زمانی که به تدریج از حالت آگاهانه به رفتاری مادون آگاهانه تغییر شکل داده و بعد از دوران کرونا هم استمرار می یابد . این مشکل غالباً تا زمینه‌های شکل‌گیری و علت بروز آن، شناسایی و درمان نشود، تغییر دادنش کاری دشوار می‌شود.
ابعاد روانشناختی خوردن
نقش عوامل روانی و هیجانات سرکوب شده در زمینه بروز و شکل گیری رفتارهای ناهنجار خوردن مشخص شده است و پژوهشگران سراسر جهان در عصر معاصر تلاش گستردهای برای شناخت ابعاد تازه‌تر آن می‌کنند. فشارهای روانی ناشی از کرونا می‌تواند زمینه تقویت بسیاری از رفتارهای اعتیادی، نظیر بازی های کامپیوتری، استفاده بیش از حد از کامپیوتر و... را فراهم سازد.
در این میان خوردن یکی از متداول‌ترین رفتارهایی است که از شکل طبیعی خود خارج شده و صورتی غیر طبیعی می گیرد. به صورت یک مکانیسم جبرانی، زمانی که فرد کمتر از منزل خارج می شود، زنها کمتر به مراکز خرید می روند، میهمانی‌ها کاهش یافته و رابطه جنسی تغییرات متضادی یافته است، خوردن رفتاری بدون رقیب است که افزایش می یابد.
مهمترین عامل زیستی رقیب خوردن که ماهیت اصلی لیبیدو را تشکیل می دهد یعنی رابطه‌‌جنسی ، مثل همیشه ممکن است لذت‌بخش نباشد. محدود شدن روابط و معاشرت‌ها، ترس از ابتلای به کرونا در شریک جنسی و همسری که شاغل است وهر روز سرکار می رود، لذت جنسی را توام با ترس از ویروس کرونا می کند. در این صورت، این رابطه کالری‌سوز به نفع خوردن سرکوب می شود و خوردن جایگزین آن می شود.
کسانی هم که به ورزش‌های گروهی با دوستان در باشگاه یا اماکن دیگر عادت کرده اند هم وسوسه می شوند خوردن که رفتاری بی‌خطرتر در قبال ورزش گروهی بوده، را جایگزین ورزش کنند.
به این دلایل خوردن به صورت رفتاری کم رقیب در جهت کاهش فشار و بسیاری از هیجانهای منفی که در آسیب‌های روانی و اختلالات متعدد مشهود است. در این گسترة آسیب های ویروس کرونا، جابه جایی انرژی و انرژی گذاری های های روانی بسیار قابل بررسی است.
اختلالات روانی و پرخوری
پرخوری روانی از دید DSM5 معمولا در اثر یک عامل به وجود نمی‌آید بلکه انواع فرآیندهای زیستی، روانی و اجتماعی همکاری می‌کنند تا انواع اختلالات خورد و خوراک به وجود آیند، اما آنچه در این مبحث مهم به نظر می‌رسد نقش عوامل اجتماعی در شکل‌گیری پرخوری‌های روانی است. فشارهای روانی محسوس و مستقیم و غیر مستقیم ناشی از تهدید‌های کرونا نه تنها خود به تنهایی می‌تواند یکی از بارزترین عوامل پرخوری‌های روانی باشد.
فشارهای روانی ناشی از کرونا می تواند باعث تشدید یا بروز برخی اختلالات خفیف و نهفته روانی باشد که پرخوری یکی از آنها است. آنچه ضروری به نظر می‌رسد تشخیص بالینی درست این نکته است که علامت بیماری آشکار ناشی از فشار روانی موجود بر اثر کرونا است، یا نشانه تشدید شده اختلال دیگری است که تحت تاثیر فشارهای روانی کرونا بروز یافته است.
به طور مثال ممکن است فردی دچار افسردگی باشد و فشار روانی ناشی از کرونا باعث کم خوردی یا زیادخوری شود. از سوی دیگر رفتار پرخوری باعث افزایش وزن و احساس های نامطبوع حاصل از آن، در کنار فشار روانی حاصل از کرونا را به دنبال دارد. به این ترتیب یک چرخه معیوب به وجود می آید. این تشخیص که علت اولیه در کجا قرار دارد، اهمیت داشته، بررسی‌های روانشناختی عمیق‌تری را مطالبه کند.
طبق معیارهای DSM5 تغییر اشتها و تغییر در رفتار خوردن یکی از سمپتوم‌های بارز افسردگی است. بحران کرونا نه تنها خود می‌تواند به افسردگی‌های گذرا منجر شود بلکه می‌تواند در شکلی گسترده‌تر باعث بروز افسردگی‌های خفیفی بزند که فرد در شرایط عادی به شکلی از دیدن آن طفره می‌رفته است. به خوبی می‌دانیم که تعاملات اجتماعی و حتی فعالیت‌های شغلی زیاد یکی از روشهای متداول سرکوب هیجانهای منفی در انسان‌هاست. با این حساب شرایط قرنطینه باعث می‌شود که فرد روشهای متداول همیشگی برای سرکوب و گریز از احساس‌های منفی‌اش را از دست بدهد و خوردن می‌تواند به یکی از بهترین جایگزین‌های رفتاری برای سرکوب این هیجانات بشود.
از میان اختلالات مرتبط با نشانه ی خوردن، می‌تواند شامل افسردگی عمده، اختلال افسردگی دایم یا دیستیمیا نام برد. در این اختلالات فرد یا دچار پرخوری و یا بر عکس بی‌اشتهایی می‌شود که در زنان پر خوری شایع‌تر است. هر چند برای تشخیص این اختلالات به چندین سمپتوم دیگر نیاز است، اما بروز نشانه ی پرخوری می‌تواند یکی از مهمترین علایم در تشخیص نهایی باشد. با این حساب رفتار خوردن و چگونگی آگاهی و نگرش به آن در این دوران موردی است که باید به شکل ویژه‌تری به آن نگریست. همین مساله آنجایی خودش را نشان می‌دهد که ممکن است رفتار شکل گرفته در دوران بعد از کرونا تثبیت شده و مدیریت و کنترل آن به آسانی پیشگیری از آن نباشد.
توصیه‌ها
هر چند کنترل پرخوری عصبی در دوران کرونا برای همه افراد درگیر روش یکسانی ندارد، اما می‌شود توصیه‌ها و کاربردهایی کلی را برای مدیریت نسبی آن پیشنهاد داد. فشار روانی دوران کرونا شاید طبیعی باشد، اما روش کاهش این فشار را می‌توان با عادت‌ها و رفتارهای کم‌هزینه‌تر و حتی سودمندتر جبران کرد.
اگر احساس می‌کنید برای گریز از هیجانی منفی دچار پرخوری شده‌اید، بد نیست به جایگزینی رفتار مناسب‌تر فکر کنید. شاید تماشای یک فیلم، مکالمه‌ای تلفنی با یک دوست یا مطالعه و لااقل ورق زدن یک مجله ، بتواند کمی به شما در این زمینه کمک کند. اگر احساس می‌کنید این پرخوری ریشه‌های عمیق‌تری دارد و صرفا به فشار روانی کرونا وابسته نیست بهتر است از خدمات مشاوره تلفنی که در این روزها فعال شده است، استفاده کنید تا جلوی آسیب‌های جسمی و روانی بیشتر آن را بگیرید.
دیگران می خوانند:
احتمال افزایش ابتلا به کرونا در این استان ها
با سهام عدالت خود چکار کنیم، بفروشیم یا نگه داریم؟
با ورود به سامانه، سهام عدالت را به نام خود کنید
کدام استانها در وضعیت سفید هستند؟+جزئیات
