رشد علمی ایران در طول 40 سال گذشته چنان روند صعودی را پشت سر گذاشته که یک شرکت اطلاعات جهانی مستقر در نیویورک، ایران را دارای سریع‌ترین رشد علمی در میان کشورهای جهان از نظر تولید مقالات علمی بین‌المللی شناخته است. آمارها نشان می‌دهند که تولید علمی ایران بین سال‌های 1996 تا 2008، هجده برابر شده و از 736 مقاله در سال به 13238 مورد افزایش یافته است.
طبق آخرین گزارش‌ها، سالانه حدود 30 هزار مقاله علمی بین‌المللی توسط محققان ایرانی تولید می‌شود که رشد قابل‌توجهی را نسبت به سال‌های اولیه انقلاب نشان می‌دهد. چنین رستاخیز علمی بزرگی، تحسین و تعجب بسیاری از مردم جهان و کشورهای غربی را برانگیخته است.
«کریس لیولین اسمیت» رئیس تیم مطالعاتی تحقیق بر روی میزان رشد نشریات و مقالات علمی جهان با اشاره به این مسئله می‌گوید: «نمی‌توان گفت که حرکت علمی کشورهای پیشرو کُند شده است، بلکه ما شاهد یک رشد رقابتی بزرگ میان کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه هستیم. ما برای حل مشکلات جهانی به اطلاعات سراسر دنیا نیازمندیم و این چنین رشد علمی بزرگی به ما کمک می‌کند تا از نظر علمی و جغرافیایی با یکدیگر متحد شویم.»
اذعان پژوهشگر صهیونیست به رشد علم و فناوری در ایران
به گفته دکتر «دافنه گتز» پژوهشگر ارشد اندیشکده صهیونیستی «ساموئل نعمان»، این آمارها نشان می‌دهد که وعده آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص تبدیل شدن ایران به یکی از قدرت‌های علمی جهان در حال تحقق است.
وی درباره علت رشد سریع علم در ایران می‌گوید: «در ایران هیچ تناقضی میان علم و دین وجود ندارد. بلکه کاملا بر عکس، رهبران مذهبی ایران بر خلاف آنچه که در میان علمای یهودی شاهد آن هستیم، معتقدند که اسلام به پیشرفت علم کمک می‌کند و آیت‌الله خامنه‌ای نیز در سخنرانی‌های خود اظهار داشته است که اسلام و علم دست در دست یکدیگر قدم بر می‌دارند.»
ایران در سال 2012 رتبه هفدهم را از نظر رشد جهانی علم به خود اختصاص داد. یک استاد مطالعات اسلامی و خاورمیانه در دانشگاه نیویورک در مصاحبه با سی‌ان‌ان عنوان کرد: «ایران واقعا در حوزه آموزش سرمایه‌گذاری کرده است تا با نابرابری‌ها علیه خود مقابله کند.»
روزنامه صهیونیستی جروزالم‌پست در مقاله‌ای در باب قدرت علمی ایران عنوان کرده است: «ایران در سال 2005 یک چشم‌انداز 20 ساله برای توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خود در نظر گرفت تا اقتصاد خود را از یک کشور وابسته به نفت، به کشوری مبتنی بر علم تبدیل کند. سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها بخشی از این برنامه بود.»
این سرمایه‌گذاری و سیاست‌های حمایتی منجر به افزایش تعداد دانشجویان در رشته‌های علوم و مهندسی شد و به تبع آن، میزان توسعه و تحقیق در کشورمان افزایش یافت. آمار گویای آن است که رشد دستاورد‌های علمی ایران از سال 2011 شروع شده و تا به امروز سیر صعودی در پیش داشته است. طبق رتبه‌بندی شانگهای، دانشگاه‌های ایران در رشته‌های علوم و مهندسی در بین 100 تا 200 دانشگاه برتر دنیا قرار دارند.
ایران از نظر علمی در یک پیچ بزرگ تاریخی قرار دارد
سایت مجمع جهانی اقتصاد در این مورد می‌گوید: «ایران دارای پتانسیلی است که اگر به آن دست یابد، می‌تواند تصویری جدید از توسعه اقتصادی و سیاسی در خاورمیانه و آسیای مرکزی را در اذهان به تصویر بکشد.» این نهاد اقتصادی در ادامه با اشاره به هیاهوی تبلیغاتی غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران اعلام می‌کند: «نکته جالب در این است که ایران قدرت خود را نه [آنگونه که غرب ادعا می‌کند] از طریق بمب هسته‌ای، بلکه به وسیله هزاران مغز کوچک تکنولوژی و رو به رشد به دست خواهد آورد که قطعاً آینده این کشور و مناطق اطراف آن را تغییر خواهد داد. امروزه نیز با توجه به لغو برخی تحریم‌ها، بخش فناوری ایران در یک تقاطع تاریخی قرار دارد و با ادامه روند تولید و تقویت علم و فناوری می‌تواند به رهبر علمی و فناوری منطقه تبدیل شود.»
سایت مجمع جهانی اقتصاد خاطر نشان می‌کند که سالانه حدود 20 درصد از بودجه دولت در حوزه آموزش صرف می‌شود و به طور متوسط 4.5 درصد از تولید ناخالص داخلی ایران به این بخش اختصاص می‌یابد. برنامه هسته‌ای ایران نیز زیر مجموعه‌ای از هزینه‌های علمی دولت است. اما علیرغم تحریم‌هایی که این بخش از برنامه برای ایران به همراه داشته، هزینه‌های مصرفی برای توسعه و تحقیق و ایجاد قابلیت‌های ملی در زمینه‌های مختلف از جمله فناوری نانو، بیوتکنولوژی، تحقیقات سلول‌های بنیادین، ژنتیک، مهندسی شیمی، تحقیقات هوا فضا، کشاورزی، علوم رایانه و الکترونیک به درستی محقق شده است.
ماهواره امید که در سال 2013 به فضا پرتاب شد، نیز ایران را به عنوان نهمین کشوری که ماهواره داخلی خود را در مدار زمین قرار داده است و ششمین کشوری که موجود زنده به فضا فرستاد، در جهان به تصویر کشید. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی به نقل از دانشگاه «ام‌آی‌تی» نوشته است: «ایران با وجود رویارویی با مخالفت‌های جهانی و تحریم‌های متعدد بین‌المللی، به جمع کشورهای دارای فناوری ساخت و پرتاب ماهواره پیوسته است.» دانشگاه ام‌آی‌تی حرکت ایران در این زمینه را یک "شاهکار فناوری" نامید.
پیشرفت چشمگیر ایران در حوزه نانو و سلول‌های بنیادین
به گزارش سایت نشریه ساینتیست، 30 سال پس از فروپاشی رژیم شاهنشاهی در ایران، این کشور در حال انقلاب دیگری است. این سایت در ادامه گزارش خود اذعان کرده است که ایران به شدت در تحقیقات سلول‌های بنیادین سرمایه‌گذاری کرده و علیرغم محدودیت دسترسی به تجهیزات و منابع آزمایشگاهی، به عنوان یک نیروی علمی در این زمینه خود را به اثبات رسانده‌است.
واشنگتن تایمز نیز در گزارشی با استناد به مطالعاتی که به طور مشترک توسط دانشگاه هاروارد و ام‌آی‌تی صورت گرفته، آورده است: در حالی که تمام جهان روی برنامه هسته‌ای ایران متمرکز شده‌اند، دانشمندان ایرانی در زمینه تحقیقات سلول‌های بنیادین گوی سبقت را از دیگران ربوده‌‌اند.
یک پژوهشگر ارشد که در تحقیقات مربوط به سلول‌های بنیادین با دانشگاه هاروارد و ام‌آی‌تی همکاری داشته است، می‌گوید: «ایران در زمینه تولید، کشت و انجماد سلول‌های بنیادین در ردیف 10 کشور برتر دنیا قرار دارد.»
این رتبه، ایران را در کنار کشورهایی چون سوئد، ژاپن، آمریکا، استرالیا، انگلیس، هند، کره جنوبی و سنگاپور قرار می‌دهد.
بنابر رتبه‌بندی سایت «استت نانو»، ایران در سال 2011 با رشد 0.8 درصدی تولید مقالات مربوط به فناوری نانو، ژاپن را پشت سر گذاشت و رتبه ششم را در جهان به خود اختصاص داد. سایت ساینتیفیکا نیز در مقاله‌ای وجود 800 متخصص و دکتر در حوزه فناوری نانو در ایران را رقم چشمگیری قلمداد کرد.
ایران فعالیت خود در حوزه نانو را در سال 2000 آغاز کرد اما روند پیشرفت در این حوزه به اندازه‌ای سریع بود که کشورمان را طی 17 سال از رتبه 57 جهان به رتبه چهارم رساند. ایران در سال 2016 نیز در نمایشگاه بین‌المللی نانو محصولات خود را با موفقیت در چین به نمایش گذاشت و توانست با شرکت‌ها و دانشگاه‌های چینی زیادی در این زمینه قرارداد امضا کند.
آنچه گفته شد، بخش کوچکی از پیشرفت علمی خیره‌کننده‌ای است که ایران اسلامی با وجود فراز و نشیب‌های چند دهه اخیر در حوزه‌های مختلف به آنها دست یافته است. اگرچه کشورهای غربی در طول این سالها همواره سعی داشته‌اند با اعمال تحریم‌های پی‌درپی مانع از حرکت علمی ایران شوند (همانطورکه مجله ساینس نیز چندی پیش گزارش داد که آمریکا مانع از مشارکت علمی ایران در پروژه چند میلیارد دلاری گداخت هسته‌ای در فرانسه شده است) اما در مجموع به نظر می‌رسد که تحریم‌های مختلف راه را برای شکوفایی علمی ایران هموارتر کرده‌اند.
