تغییر سبک زندگی خانواده ها امروزه، آنها را ناگزیر به انتخاب شیوه‌هایی نو برای نگهداری و مراقبت از فرزندانشان کرده است.زن و شوهر به دلیل فشارهای اقتصادی مجبور هستند که هر دو، پا به پای هم کار کنند تا دخلشان با خرجشان جور در بیاید و از این رو باید فرزند خود را به افرادی بسپارند که به خوبی از او مراقبت کنند.مهدهای کودک از جمله این مراکز هستند که در رشد و اجتماعی کردن کودکان نقش بسزایی دارند؛به همین دلیل اینکه کدام مهدها برای تربیت فرزندان مناسب است و کدامیک غیرمجاز،راه اطلاع یافتن والدین از مهدهای تقلبی چیست از جمله سوالاتی بوده که در گفت وگو با سیدمحمد رحیم فاضلی‌نژاد،مدیر بهزیستی شهر تهران به عنوان یکی از متولیان اداره مهدها به آنها پرداخته ایم.
چراکه به گفته مقامات مسئول در بهزیستی، 790 مهدکودک در استان تهران فعالیت میکنند که مجوز فعالیت خود را از سازمان بهزیستی کشور دریافت کرده اما حدود 300 مهدکودک در میان آنها به صورت غیرمجاز فعالیت میکنند!
**چه تعداد مهدکودک غیرمجاز در تهران وجود دارد؟
*طبیعتاً ما نمی‌توانیم آمار موثق و جامعی از مهدهای غیرمجاز داشته باشیم چون بر اساس قانون و تکالیف قانونی که بر سازمان بهزیستی محول شده این سازمان به عنوان متولی و متصدی صدور پروانه فعالیت برای مهدهای کودک هم در نقاط شهری و هم روستایی است.
پس کسانی که تحت هر عنوان چه شخصیت‌های حقیقی و حقوقی در حوزه‌های مختلف به عناوین مختلف اقدام به پذیرش کودکان در فضاهایی تحت عناوین مختلف با فعالیت‌های مهدکودک اقدام میکنند این موضوع صد درصد با روح قانون در تضاد است و رسالت سازمان بهزیستی هم این است که چنانچه از این مراکز شکایتی شود و به ما معرفی شود ما برابر با دستورات قانونی که داریم ملزم هستیم که به اداره اماکن در همه نقاط کشور معرفی کنیم و اداره اماکن مکلف است که ورود پیدا کند و جلوی فعالیت این مهدها را بگیرد این از کلیات است.
ولی اینکه آیا این قانون صد درصد اجرا می‌شود یا نه و آیا اداره اماکن به وظایف خود عمل می‌کند یا نه، آیا بعد از اداره اماکن سایر عوامل اجرایی و مرتبط اقدام خود را انجام می‌دهند؟ که اینها مباحثی است که باید به بحث گذاشته شود و عواملی که در این حوزه قصور دارند پاسخگو باشند.
** اگر شکایت از مهد نشود هیچ برخوردی صورت نمی‌گیرد؟
*هر نوع فعالیتی منوط به اخذ مجوز آن فعالیت است؛ به عنوان مثال هر باشگاه، هر سازمان بهداشتی و حتی باشگاه‌ها باید برای فعالیت خود مجوزی از مبادی ذیربط داشته باشند، بحث مهد کودک و کودک بحث انسان است انسان‌های آینده‌ساز، نسلی که قرار است تربیت کنیم و اولین بار از خانواده جدا کنیم و اولین فیلتری که کودک را از خانواده جدا می‌کند، وارد فضای رسمی و آموزشی می‌کند و آماده برای ورود به زندگی اجتماعی، آموزش رسمی و شروع تحصیل در مدارس، مهد کودک است. حساسیت بسیار زیادی روی مهدکودک باید باشد.
هیچ کس چه در بُعد اخلاقی و چه انسانی و قانونی نباید به خود اجازه دهد که جدا از اجرا و تمکین به قوانین در حوزه کودک ورود پیدا کند هر دستگاه و نهادی می‌خواهد باشد بخواهد فراتر از حوزه خود به حوزه کودک ورود پیدا کند باید پاسخگو باشد، آموزش و پرورش باید همین‌طور، تمامی دستگاه‌های اجرایی باید در حوزه کودک که ظریف و حساس است ورود داشته باشد.
بر این اساس در سطح شهر و روستا، سازمان بهزیستی این فضا را ایجاد کرد که بتوانند از ظرفیت مهدکودک در شهرها و روستاها استفاده کنند. هر کسی اگر فعالیتی داشته باشد بدون اخذ مجوز از صنف مربوطه‌اش باید پاسخگو باشد. اداره اماکن مکلف است که ورود پیدا کند و اقدامات قانونی خود را انجام دهد.
** اداره اماکن نمی‌تواند سری بزند و مراجعه‌کننده باشد که اگر تخلفی صورت گرفته و مجوزی ندارند اقدامی انجام دهد؟
*خود مسئولین اداره اماکن باید پاسخگو باشند ولی ذهنیتی که دارم این است که هیچ کس حق ندارد فعالیت غیرمجاز با عدم اخذ داشته باشد چنانچه کسی این اقدام را کرده حتماً باید متولی و ناظر ورود پیدا کند و مقابله کند. در این موضوع باید اقدامات قاطع انجام دهند.
یک وقتی است که هیچ فعالیتی تحت عنوان فعالیت بهزیستی به صورت غیرقانونی اتفاق می‌افتد یا با آرم سازمان بهزیستی و یا با مجوز تقلبی از سازمان بهزیستی با یک شرایطی اتفاق می افتد که وظیفه سازمان است که متأثر از سوء‌استفاده از آرم و نام بهزیستی ورود پیدا کند.
اداراتی که تحت عنوان ادارات و نهادها و ارگانها فعالیت میکنند اینها سرخود مجوز فعالیت صادر میکنند مرجع رسیدگی به این نهادها که فارغ از توجه به قوانین و مقررات موجود است.
**گاهی تخلف در بحث شهریه رخ می دهد،در این مورد چه برخوردی می شود؟
*بر اساس قانون فقط سازمان بهزیستی حق دارد و مسئولیت دارد که به مهدکودک مجوز تأسیس بدهد، نظارت بر اجرای فعالیت کند و در بحث شهریه هم تابع شرایط قوانین است و آن توسط سازمان بهزیستی صرف تعیین نمی‌شود بر اساس یک پروتکل قانونی است که متأثر در استان‌ها و سطح کشور این گونه است که مدیرکل بهزیستی استان و معاون اجتماعی بهزیستی استان . سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده اینها عواملی هستند که متناسب با آیتم‌های مختلف قیمت تمام شده خدمات به یک کودک را در مهد کودک حساب میکنند و بر اساس آن یک قیمت پایه مشخص می‌شود که این قیمت بر اساس اقداماتی که انجام می‌شود در هر سال متناسب با افزایش تورم افزایش پیدا می‌کند.
**ستاره دار شدن مهدها تا چه میزان با خدمات واقعی در مهدها مرتبط است؟به نظر می‌رسد فقط راهی برای کسب شهریه بیشتر است؟
*ما در حوزه مهدهای کودک متناسب با کیفیت اقدامات و فعالیت‌های مهد کودک درجه‌بندی و ستاره‌دار می‌کنیم. بر اساس سطح کیفی خدماتی که در مهدهای کودک اتفاق می‌افتد و آن نظام رضایتمندی و افزایش ارتقای کیفیت در مهدهای کودک بین 10 تا 40 درصد این مهدها می‌توانند به مبلغ شهریه پایه اضافه کنند.
**برای اینکه مطمئن شوید این خدمات صورت می‌گیرد کنترلی می‌شود؟
*از تمامی مهدهای کودک بر اساس شاخص‌ها و بر اساس آیتم‌هایی که در اختیارشان گذاشته شده ارزیابی‌ها انجام می‌گیرد. در حوزه بهداشت، ایمن‌سازی، تجهیز منابع انسانی، امکانات ، بازی، تفریح، برنامه‌های آموزشی و موارد متعددی که برای کودک دیده شده یک ارزیابی و عملکردی از مهدها داریم مشخص می‌کنیم و به استناد آن بین 10 تا 40 درجه یک ستاره تا چهار ستاره انجام می‌گیرد این در حوزه تعیین شهریه است.
**فعالیت های فوق برنامه ای هم هستند که به اجبار هزینه آنها به خانواده ها تحمیل می شوند؟
* خب،برخی فعالیت‌ها هستند که در مهدهای کودک به عنوان فعالیت فوق برنامه اتفاق می‌افتد که پروتکل قانونی داریم و با دستورالعمل صراحتا اعلام کردیم که چنانچه والدین متقاضی باشند که از این فعالیت فوق برنامه استفاده کنند حتما مکتوب به درخواست خانواده اتفاق بیفتد و خانواده رضایت خود را از شرکت فرزندش در آن فعالیت اعلام کند و متناسب با این رضایتمندی هزینه‌ها را برای آنها در نظر بگیرند و یک افزایش متأثر از تورم داریم و یک افزایش متأثر از کیفیت خدماتی که هر ساله اتفاق می‌افتد و آن پایه شهریه است که توسط این کارگروه اتفاق می‌افتد.
به همین دلیل است که در سازمان بهزیستی نمی‌توانید مهدکودکی را پیدا کنید که بدون تورم این آیتم‌ها اقدام به دریافت شهریه کند.
**آیا به اعتراض خانواده ها پاسخ داده می شود؟
*چنانچه والدینی هم به هرشکلی اعتراض و اشکالی داشته باشند سامانه‌ای قرار گرفته که چنانچه اعتراضی داشته باشند از این سامانه اطلاع‌رسانی کنند و همکاران مکلف هستند ورود پیدا کنند و موضوع را بررسی کنند.
**ساعات زیادی کودک در مهد زندگی می کند،آیا کودک از نظر مفاهیم آموزشی و اخلاقی،به درستی تربیت می شود؟
*دو نکته عرض کنم که اولاً در باب اهمیت و ضرورت حمایت از مهدهای کودک موارد زیاد است هم بر اساس اصول و تعالیم دینی و هم بر اساس اصول علمی، نتایج تحقیقات و همه این عوامل و از طرفی اقتضائات زندگی امروز جامعه بشری، عواملی دست به دست هم دهند که ما این را بپذیریم که کودک در مهد کودک باید دورانی را طی کند و سازمان بهزیستی کارنامه درخشانی در این زمینه دارد.
از طرفی مشکلاتی در حوزه مهدهای کودک وجود دارد که با مشارکت مردم و فارغ از هزینه‌‌کرد در بخش دولتی به بهترین نحو ممکن ارائه سرویس می‌دهد. ضمن اینکه در راستای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و نیازمند در مناطق حاشیه‌نشین و روستاها، فضاهایی را سازمان طراحی کرده است و بسته‌های حمایتی تدارک دیده که آن کودکان هم در راستای سلامت اجتماعی از فضاهای مهدهای کودک در مناطق حاشیه‌نشین و نقاط روستایی و کودکانی که در تأمین شهریه دچار مشکل هستند بسته‌های حمایتی دیده و این زمینه را فراهم کردیم و در کل حرکت خوبی اتفاق افتاده است.
از نکاتی که کارنامه بهزیستی درخشان است اینکه سازمان بهزیستی تشکل کانون همیاران مهدهای کودک را راه‌اندازی کرده است. با توجه به شرح وظایف سازمان بهزیستی تنوع وظایفی که سازمان بهزیستی دارد و حوزه‌های کاری متعددی که سازمان بهزیستی دارد اینجا انتظار از بخش خصوصی هم این است که ورود کند.
والدین، جامعه، مشارکت والدین فوق‌العاده می‌تواند تعیین‌کننده باشد، شهروندان و والدینی که به مهدهای کودک مراجعه میکنند اولین نکته‌ای که باید برایشان مهم باشد مجوز فعالیت آن مهد است آیا مجوز قانونی است یا نیست.
یک مرجع بالادستی باید باشد که اگر دستگاهی، اداره‌ای و نهادی فارغ از شرح وظایف قانونی خود اقداماتی را انجام دهد باید در آنجا پاسخگو باشد.
**با سازمانهای متخلف که جواز مهد می دهند چه برخوردی دارید؟
*به سازمان بهزیستی این حق را بدهید که سازمان بهزیستی نباید به تنهایی ورود پیدا کند، 13، 14 دستگاه هستند که مجوز صادر میکنند، سازمان بهزیستی اگر بخواهد فقط به این مقوله ورود کند باید همه فعالیت‌های خود را کنار بگذارد.
این در حالی است که ما هر مهدی که توسط جامعه، شهروندان و والدین شناسایی شود وظیفه سازمان بهزیستی در این راستا این است که هم ورود پیدا کند و هم به اداره اماکن اطلاع دهد که این مهد کودک با این مشخصات مجوز فعالیت از سازمان بهزیستی که بر اساس قانون باید داشته باشد ندارد جهت اطلاع و اخطار ورود کند.
**در بحث اطلاع رسانی گویا بهزیستی کمرنگ ظاهر شده؟
*در حوزه آگاه‌سازی عمومی، سازمان بهزیستی یک سازمان آگاه‌سازی است و یکی از مأموریت‌های سازمان بهزیستی در قبال جامعه و در حوزه سلامت اجتماعی و در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی بحث پیشگیری و آگاه‌سازی است. در این راستا سازمان بهزیستی تلاش‌های بسیار زیادی از خود دارد و طرح برنامه‌های متعدد دارد.
واضح‌تر از این نیست که ما سامانه‌ای را طراحی کردیم که در سطح کشورمان، شهر و روستا هر شهروندی می‌تواند چنانچه کوچکترین اشکال، ایراد و تخلفی در ارتباط با مهدهای کودک مشاهده کردند در این سامانه اطلاع‌رسانی کنند و نتیجه را فرد گزارش‌دهنده و فرد شاکی خواهد رسید.
نهادهای آگاه‌ساز، رسانه در حوزه‌های مختلف، خدمات اطلاع‌رسانی که در اختیار خود شهرداری است به سازمان بهزیستی کمک کنند عزیزترین، حساس‌ترین، ظریف‌ترین، مؤثرترین نسل جامعه کمک کنند یک مشارکت عمومی در این خصوص اتفاق بیفتد والدین آگاه شوند که فرزندان خودشان را در اختیار مراکز غیرقانونی پذیرش میکنند والدین مشارکت کنند.
**بهترین روش برخورد والدین به هنگام مواجهه با مهدهای غیرمجاز چیست؟اصلا چگونه شناسایی کنند؟
*ابتدا مشارکت جدی هوشمندانه و آگاهانه والدین، رسانه، حوزه‌های اطلاع‌رسان، مؤثر و فعال جامعه می‌توانند در این حوزه ورود کنند. در سطح استان تهران و کشور همه می‌دانند که چه دستگاه‌هایی مجوز صادر میکنند تمامی این مجوز مراکزی که به صورت غیرقانونی فعالیت میکنند به اداره اماکن در همه استان‌ها ابلاغ شد اقدامات حقوقی، قضایی و قانونی انجام شد. این موضوع باید یک جایی بسته و مشخص شود. اگر این موضوع محول به سازمان بهزیستی شد و سازمان بهزیستی مسئولیت صدور مجوز و مسئولیت نظارت را داشته باشد بقیه دستگاه‌ها باید تکالیفشان مشخص شود.
قرار شد که تمامی دستگاه‌ها که تحت هر عنوان اقدام می‌کردند از نظر ما اقدامشان غیرقانونی است اینها می‌توانند همان افراد به سازمان بهزیستی معرفی شوند فرایند قانونی را طی کنند و مجوز قانونی را داشته باشند.
**از وضعیت مهدهای شهر تهران بگویید؟
*ما در حال حاضر در استان تهران آمار خیلی جالبی داریم یعنی آمار مهدهای غیرمجاز هم تا حدی مشخص می‌شود. حدوداً 850 مهد کودک در سطح استان تهران داریم کمتر از 60 هزار کودک در تهران پذیرش کردیم. این در حالی است که آمار کودکان صفر تا 6 سال ما در استان تهران به روایت آمار و ارقام مستندی که وجود دارد بین یک میلیون و 400 هزار تا یک میلیون و 500 هزار کودک داریم.
همچنین بیش از 223 هزار کودک در شهر تهران حضور دارند که تنها 23 هزار نفر از آنها در مهدهای کودک پذیرش شده و نگهداری می‌شوند.بر اساس آمار فوق تنها 10 درصد کودکان تهرانی به مهدکودک می‌روند و این کودکان در 456 مهدکودک در سطح شهر تهران نگهداری شده و خدمات متنوع آموزشی به آنها ارائه می‌شود.
**آیا تعداد کودکان در مهدها استاندارد است؟
* به طور میانگین در هر یک از مهدهای کودک شهر تهران، 50 کودک نگهداری می‌شوند و این تعداد مطابق با استاندارد اصول فعالیت مهدهای کودک است.البته تعداد کودکان حاضر در برخی از مهدهای کودک شهر تهران هنوز به ظرفیت 50 نفر نرسیده است و امکان پذیرش برای دیگر کودکان در اغلب مهدهای کودک فراهم است.
به ازای نگهداری هر یک از کودکان باید 3 متر مربع فضای آموزشی و همچنین 2 متر مربع برای فضای بازی آنها در نظر گرفته شود و مدیران سایر مهدهای کودک ملزم به رعایت قوانین فوق هستند.
یعنی شما این را در نظر بگیرید که ما این فضا را داریم که افزایش دهیم مهدهای کودک را در نقاطی که این مهدها فعالیت میکنند تبدیل وضعیت، تبدیل شرایط، تعویض مجوز، مجوز قانونی را بگیرند، آموزش‌های لازم را تحت نظارت سازمان بگیرند، از آن مزایای نظارتی سازمان بهزیستی استفاده کنند، خدمت خود را در امر کودکان ارائه دهند.
پس باید بپذیریم اینکه مثل آموزش و پرورش مرجع صادرکننده مجوز مدرسه در کشور است، آموزش عالی مجوز دانشگاه را دارد، دانشگاه وزارت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی دارد، مهد کودک هم در واقع یک متولی دارد و آن هم سازمان بهزیستی است.
**آیا سازمانهای مختلف با بهزیستی همراه هستند؟
*در ارتباط با بحث کمک، مهدهای کودک و خصوصاً کانون همیاران مهدهای کودک در سراسر کشور به عنوان اولین پشتوانه سازمان بهزیستی است. در واقع ضمن احترام به همه دستگاه‌های مختلف مثلا شهرداری، ما تعاملات خوبی با شهرداری داریم اما بهتر است همانگونه که در حوزه مهد کودک در سراهای محله از ظرفیتشان به نفع کودک در آن منطقه استفاده می کنند ما هم در خدمتشان هستیم اما با اخذ مجوز از سازمان بهزیستی.
در هر صورت، مهدهای کودک غیرمجاز برای ادامه فعالیت با بهزیستی وارد رایزنی شدند و مقرر شد که پس از رعایت استانداردهای مورد تایید سازمان بهزیستی کشور و تایید مسئولان ناظر این سازمان، مجوز ادامه فعالیت برای آنها صادر شود.
تعطیلی مهدهای کودک غیرمجاز زمانی کارساز است که در ابتدای فعالیت شناسایی شوند و مسئولان بهزیستی کشور به عنوان ناظر اصلی بر عملکرد این مراکز، در صورت مشاهده فعالیت چنین مراکزی به صراحت با آنها برخورد کنند.
