اجلاس سران کشورهای مشترک المنافع که اخیراً در پایتخت ترکمنستان برگزار شد، را می توان از نظر اهمیت سیاسی و اقتصادی بی سابقه دانست. اول اینکه، علیرغم "کناره گیری بی طرف" طولانی مدت ترکمنستان از آن، تعهدات این کشور برای ادغام اقتصادی در کشورهای مشترک المنافع رسماً برای اولین بار در این اجلاس تدوین شد. و دیگر اینکه، برای اولین بار بود، کشورهای مشترک المنافع در رابطه با 75اُمین سالگرد پیروزی بزرگ بر فاشیسم آلمان، اقدامات مشترکی را با یکدیگر هماهنگ می‌کردند.
اخبار بین‌الملل- و سومین نکته در مورد تأیید اهمیت بالای اجلاس این بود که کشورهای شرکت کننده "بیانیه همکاری اقتصادی استراتژیک" را تصویب کردند که تأکید اصلی آن روی تشویق به جایگزین واردات ادغام بود.
ولادیمیر پوتین با اشاره به گسترش همکاری‌ها در حوزه تجارت و اقتصاد در فضای پس از اتحاد جماهیر شوروی، خاطرنشان کرد: این جنبش "در جهت کاملاً درست" پیش می‌رود: "روسیه نیز مانند همه شرکای ما به توسعه همکاری‌های متقابل با شرکای مشترک در کشورهای مشترک مستقل المنافع اهمیت زیادی می‌دهد. این امر به تقویت ثبات منطقه، تحریک رشد اقتصادی، بهبود سطح زندگی شهروندان ما کمک می‌کند. "
به گفته رئیس جمهور فدراسیون روسیه، در این بیانیه " اقداماتی برای تشویق روابط بین شرکت‌ها، اجرای زمینه‌های مختلف همکاری و غیره پیش بینی شده است. در مورد فن آوری‌های پیشرفته، ایجاد زیرساخت‌های مشترک حمل و نقل، شبکه‌های ارتباطی، توسعه نوآورانه، و انرژی صحبت شده است. به نظر من همه اینها بسیار مهم هستند. "
پوتین در این رابطه خاطر نشان کرد که طبق نتایج سال گذشته، کل گردش مالی تجارت خارجی کشورهای مستقل مشترک المنافع بیش از 17 درصد رشد کرده و از 1 تریلیون دلار فراتر رفته است، و تجارت بین کشورهای مستقل مشترک المنافع نیز به میزان قابل توجهی رشد کرده است و بالغ بر 190 میلیارد دلار است. بر اساس یک سری برآوردهای کارشناسان، تمرکز این سند بر برنامه‌های جایگزینی واردات دو طرفه و چند طرفه و از بین بردن موانع تجاری در کشورهای مستقل مشترک المنافع، اجازه خواهد داد تا شاخص نهایی را حداقل تا 300-330 میلیارد دلار (با نرخ فعلی) افزایش داد.
مشخصا، این سند به ابتکار ترکمنستان است که امسال به عنوان رئیس CIS می‌باشد. به هر حال، ترکمنستان سریعترین رشد تجارت را در 2018-2019 با روسیه و سایر کشورهای مشترک المنافع داشته است. علاوه بر این، سریعترین نرخ رشد حجم صادرات / واردات کالاهایی با ارزش افزوده بالا از آن این کشور بوده است. با بالاترین نرخ در این بخش افزایش یافته است.
ترکمنستان صادرات بسیاری از محصولات پتروشیمی، پارچه و صنایع غذایی را به منطقه اتحاد جماهیر شوروی سابق افزایش داده است. این بخشی جدایی ناپذیر از برنامه بلند مدت صنعتی شدن اقتصاد و صادرات است که از نیمه دوم دهه 1990 در اینجا اجرا می‌شود. به این ترتیب مشارکت فعال این کشور در روابط اقتصادی مشترک المنافع به دلیل گرایش‌های اقتصادی بسیار خاص است.
علاوه بر این، "شرکای" غربی کل اتحاد جماهیر شوروی سابق به طور نامحدود علاقه مند به وارد کردن انواع مواد اولیه و حتی با قیمت پایین (یعنی دامپینگ) از آنجا هستند. به همین دلیل است که کشورهای مشترک المنافع در برنامه‌های باز صنعتی خود می‌توانند، صرفاً به نیروها و منابع جمعی خود متکی باشند.
علاوه بر این، یک کار موازی در چارچوب مشارکت استراتژیک در اقتصاد، تسریع در انتقال تجارت در کشورهای CIS به ارزهای ملی و بر اساس آن، تشکیل بازار ارز مشترک است. این موضوع توسط روسای جمهور همه کشورهای شرکت کننده در این اجلاس تایید شد، و موافقت خود را با ارزیابی ولادیمیر پوتین که در سخنرانی خود بیان کرد، ابراز کردند: "... جنبه بسیار مهم، محاسبات ارزهای ملی است. منظور من مشکلاتی است که امروز تمام دنیا با آن روبرو می‌باشد، ما اکنون نتایج آن را می‌بینیم: جنگ‌های تجاری و محدودیت‌های مختلف. و البته، ما باید تضمینی برای خود در برابر خطرات ارزی ایجاد کنیم. توسعه همکاری در حوزه پولی و هماهنگی سیاست‌های پولی ضروری است. اگر زمانی به این امر دست یابیم، می‌توان درباره شکل گیری یک بازار مشترک اقتصادی صحبت کرد. " به گفته وی ، " این امر مسلماً برای افزایش قابلیت رقابت کلی ما کاملاً سودمند خواهد بود."
اما برای حل چنین مشکلی، قبل از هر چیز تقویت قدرت پرداخت و خرید چنین ارزهایی ضروری است و این باعث افزایش قابلیت رقابت آنها در بازار جهانی می شود. در نتیجه، امکان حذف دلار آمریکا از معاملات آنها، که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به آنها گره خورده است، فراهم می‌کند. البته این مسائل بدون افزایش رقابت پذیری اقتصادهای ملی قابل حل شدن نیست. و این، همانطور که عمل بسیاری از کشورها نشان می‌دهد، باید دقیقاً مبتنی بر برنامه‌های بازصنعتی سازی باشد.
روسای جمهور بلاروس و قزاقستان به نوبه خود، به ضررهای محدودیت‌های تجاری موجود در کشورهای مستقل مشترک المنافع (محدودیت‌های کمّی در مورد واردات متقابل، تحقیقات یا مالیات ضد دامپینگ، اعمال مالیات اولیه بالا برای تعدادی از کالاها و غیره) توجه کردند. به این ترتیب، به گفته الکساندر لوکاشنکو، حذف چنین محدودیت‌هایی به طور مستقیم با برنامه‌های ادغام در EAEU و به طور کلی در CIS مربوط می‌شود، زیرا آنها باعث تسریع در ایجاد بازار مشترک کالاها و خدمات می‌شوند.
به گفته وی، مهمترین مساله در دستور کار اقتصادی، تشکیل منطقه آزاد تجاری کامل است. لوکاشنکو گفت:" ما علاقه مندیم به زودی کار پیش نویس توافقنامه تجارت آزاد خدمات را به پایان برسد. بهره گیری از پتانسیل‌های این بخش به نفع همه کشورهای مشترک المنافع است. اما باید اذعان کرد که روند تهیه توافقنامه در سطح خبره کارشناسی به طور غیر معقولی به تأخیر افتاده است. من فکر می کنم توصیه شود که یک بازه زمانی مشخص برای نهایی کردن سند تعیین شود. "
موضع مشابهی نیز از جانب روسای سایر کشورهای شرکت کننده در این مجمع ابراز شد. به هر حال، طبق گزارشات واصله، تعداد این موانع در 10 سال گذشته در منطقه EAEU بیش از یک سوم کاهش یافته است، اما هنوز هم تعداد قابل توجهی از آنها باقی مانده است - حداقل 30 مورد. نواقص مشابه در منطقه تجارت آزاد CIS که تقریباً همه کشورهای مشترک المنافع در آن شرکت دارند نیز تقریباً به همان مقدار باقی مانده است.
رئیس جمهور قزاقستان، قاسم ژومارت توکایف در صحبت‌های خود به این عوامل اشاره کرد: "... گسترش بیشتر همکاری‌های تجاری نیاز به ادامه کار برای کاهش موانع موجود دارد، زیرا ما به نقاط رشد جدید نیاز داریم که می‌توانند انگیزه جدیدی را برای همکاری‌های اقتصادی ایجاد کنند." در همین رابطه، توکایف "فن آوری‌های دیجیتال، تجارت الکترونیکی، تجارت آزاد در خدمات، گردشگری" را امیدوار کننده‌ترین جهات در این زمینه خواند.
در این اجلاس پیشنهاد رئیس جمهور قزاقستان برای برگزاری منظم انجمن‌های تخصصی CIS در مورد فناوری‌های نوین تصویب شد. با این وجود، اقدامات مشابه پیش از این در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا مورد آزمایش قرار گرفته است.
همچنین در طی این اجلاس، توافقی مبنی بر برنامه همکاری بین کشورهای عضو مستقل مشترک المنافع در مبارزه با تروریسم و سایر پدیده‌های افراط گرایی خشونت آمیز برای سالهای 2020-2022 امضا شد، مجموعه‌ای از اسناد که عملکرد شورای سران کشورهای مشترک المنافع و دبیرخانه آن را تعریف می‌کند.
لازم به ذکر است، توافق مذکور در مورد برنامه ضد تروریسم برای اولین بار تقریباً همه کشورهای CIS را در مقابله با تهدیدهای تروریستی و مرتبط با آن متحد می‌کند. مشارکت ترکمنستان، که تا همین اواخر با توجه به بی طرفی رسمی در اقدامات مشترک ضد تروریستی با کشورهای مشترک المنافع، "کناره گیری" کرده بود، بسیار مهم است. اما تهدید فوق، همانطور که در این اجلاس تأکید شد، در حال رشد است، و در درجه اول در نزدیکی مرزهای خارجی کشورهای آسیای مرکزی عضو جامعه مستقل مشترک المنافع است.
از اول ژانویه سال 2020 ، ازبکستان به عنوان رئیس CIS و کشورهای ترکمنستان و بلاروس مشترکاً به ترتیب، رؤسای قبلی و بعدی جامعه مستقل مشترک المنافع خواهند بود.
